Vị thuốc Độc hoạt – Thầy Thuốc Việt Nam

Author:

Category:

Vị thuốc Độc hoạt

1. Tên gọi

Tên thường gọi: Khương thanh, Hộ khương sứ giả (Bản Kinh), Độc diêu thảo (Biệt Lục), Hồ vương sứ giả (Ngô Phổ Bản Thảo), Trường sinh thảo (Bản Thảo Cương Mục), Độc hoạt, Thanh danh tinh, Sơn tiên độc hoạt, Địa đầu ất hộ ấp (Hòa Hán Dược Khảo), Xuyên Độc hoạt (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

Tên khoa hoc: Angelica laxiflora Diels, Angelica megraphylla Diels.

Họ khoa học: Họ Hoa Tán (Apiaceae).

Độc hoạt là thân và rễ của nhiều loại cây độc hoạt khác nhau .

2. Mô tả

Cách phân biệt ngoài tự nhiên và phân loại

Cây hương độc hoạt hay mao Đương quy còn gọi là Đương quy có lông ( Angclica pubescens Maxim ) là một cây sống lâu năm, cao 0,5 – 1 m thân mọc thẳng đứng, hơi màu tím, có rãnh dọc, nhẵn không có lông. Lá kép 2-3 lần lông chim, lá chét nguyên hoặc lại chia thùy, mép có răng cưa tù không nhọn, cuống lá nhỏ, phía dưới nở rộng thành bẹ có dìa mỏng mảnh. Trên gân lá có lông ngắn và thưa. Cụm hoa tán kép, gồm 10-20 cuống tán. Hoa nhỏ màu trắng ; quả bế đôi, hình thoi dẹt, trên sống lưng có sống, hai bên tăng trưởng thành dìa .
Cây ngưu vĩ độc hoạt hay gọi là độc hoạt đuôi trâu ( Heracleum hemsleyanum Maxim ) cũng là loại cây sống lâu năm cao 0,5 – 1,5 m rễ chính to thô, có khi có rễ con dài, thân mọc thẳng đứng trên mặt có rãnh dọc, hơi có lông ngắn. Lá kép 1 lần lông chim, phiến lá chét dài 5 – 13 cm, rộng 4 – 20 cm mép có răng cưa thô, cuống lá dài 8 – 17 cm, phía dưới tăng trưởng thành bẹ. Cụm hoa hình tán kép, mọc ở đầu cành, tổng hoa tán có 15 – 20 cuống dài 3,5 – 9 cm, tán nhỏ gồm chừng 30 hoa nhỏ màu vàng trắng. Quả bế đôi, hình thoi dẹt, trên sống lưng sống không rõ, hai bên tăng trưởng thành dìa .
Cây cửu nhãn độc hoạt hay còn gọi là độc hoạt chín mắt ( Aralia cordata Thunb ) thuộc họ Ngũ gia bì, là một cây sống làu năm, cao 1 – 2 m, thân mọc thẳng đứng, có nhiều cành, cành già gần như không có lông thưa ngắn. Lá mọc so le, kép 2-3 lần lông chim hoàn toàn có thể dài 30 – 40 cm, lá chét có cuống ngắn dài 4 – 12 cm, rộng 2 – 9 cm mép có răng cưa nhọn. Cụm hoa hình tán kép, cuống tán kép dài 4,5 – 11 cm, tán nhỏ gồm 20-35 hoa nhỏ màu trắng hay vàng nhạt. Quả mọng hình cầu, dài 2 – 3 cm, trong có 5 hạt .

Thu hoạch

Về mùa thu khi lá đã khô, hoặc đầu mùa xuân khi cây mở màn ra lá non thì đào lấy rễ, phơi trong râm cho khô hoặc sấy khô .

Vùng trồng, cách trồng

Độc hoạt là một cây thuốc quý hiện tại chưa trồng được ở Nước Ta. Dược liệu hiện được nhập từ Trung Quốc .

Bộ phận dùng làm thuốc

Đôc hoạt là thân rễ và rễ của những loại Độc hoạt .
Dược liệu có hình hơi trụ tròn, trên to, dưới nhỏ, đầu dưới có phân nhánh, dài khoảng chừng 10 – 20 cm, đường kính rễ khoảng chừng 3,3 cm. Mặt ngoài màu nâu vàng hoặc màu nâu, đỉnh trên còn ít gốc hoặc lõm xuống, phần đầu rễ có nhiều vân nhăn ngang, hàng loạt có vân nhăn dọc, có nốt nhỏ mọc ngang lồi lên và vết sẹo nhỏ hơi nổi lên. Chất đặc, chắc, cắt ra hoàn toàn có thể thấy nhiều chấm dầu màu nâu rải rác hoặc xếp thành vòng, chung quanh mép màu trắng, ở trong có những vòng màu nâu, chính giữa màu nâu tro. Mùi thơm đặc biệt quan trọng, hơi hắc, vị đắng cay, hơi tê lưỡi ( Trung Dược Học ) .

3. Các thành phần hóa học

  • Angeloi, Angelicone, Bergaptenostholum belliferone, Scopoletin, Angelic acid, Tiglic acid, Palmitic acid, Sterol, Stearic acid, Linoleic acid, Oleic acid, Dầu thực vật ( Trung Dược Học ) .
  • Columbianetin, Columbianetin acetate, Osthol, Isoimperatorin, Bergapten, Xanthotoxin ( Phan Cảnh Tiên, Dược Học Học Báo 1987, 22 ( 5 ) : 380 ) .
  • Columbianadin, Columbianetin-b-D-Glucopyranoside ( Lý Vinh Chính, Dược Học Học Báo 1989, 24 ( 7 ) : 456 ) .
  • Ampubesol, Angelol D, G, B ( Vương Chí Học, Thẩm Dương Học Viện Học Báo 1988, 5 ( 3 ) : 183 ) .
  • G-Aminobutyric acid ( Lý Vinh Chính, Bắc Kinh Y Khoa Đại Học Học Báo 1989, 21 ( 5 ) : 376 ) .

4. Tác dụng dược lý

  • Thuốc có tính năng giảm đau, an thần và kháng viêm rõ ràng ( Trung Dược Học ) .
  • Thuốc nước và thuốc sắc Độc hoạt đều có công dụng hạ áp rõ ràng nhưng thời hạn ngắn. Độc hoạt chích tĩnh mạch có công dụng hưng phấn hô hấp. Độc hoạt còn có thành phần có tính năng ức chế ngưng tập tiểu cầu trên ống nghiệm ( Trung Dược Học ) .
  • Độc hoạt có thành phần chống loét bao tử, so với hồi tràng thỏ, thuốc có công dụng chống co thắt ( Trung Dược Học ) .
  • Theo tài liệu nghiên cứu và điều tra của Trung Quốc thì Độc hoạt có tên là Angolica dahunca ( Fisch. Hoffm. ) Benth et Hook. f. ex. Franch et Sar ( Hưng an Bạch chỉ có công dụng ức chế trực khuẩn lao, trực khuẩn đại trường, lỵ, thương hàn, trực khuẩn mủ xanh và phẩy khuẩn tả ( nước sắc thuốc ) ( Trung Dược Học ) .

5. Tính vị quy kinh

Tính vị

  • Vị đắng, tính bình ( Bản Kinh ) .
  • Vị ngọt, hơi ôn, không độc ( Biệt Lục ) .
  • Vị đắng, tính hơi mát ( Cảnh Nhạc Toàn Thư )
  • Vị cay, đắng, tính ôn ( Trung Dược Học ) .
  • Vị cay, đắng, tính ôn ( Trung Dược Đại Từ Điển ) .
  • Vị cay, tính ấm ( Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

Quy kinh

  • Vào kinh túc Thiếu âm Thận, thủ Thiếu âm Tâm ( Trân Châu Nang ) .
  • Vào kinh Tâm, Can, Thận, Bàng quang ( Dược Phẩm Hóa Nghĩa ) .
  • Vào kinh Can, Thận, Bàng quang (Trung Dược Học).

  • Vào kinh Thận, Bàng quang ( Trung Dược Đại Từ Điển ) .
  • Vào kinh Can, Thận ( Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

6. Công dụng – chủ trị

Công dụng :

  • Trừ phong thấp, chỉ thống, giải biểu ( Trung Dược Học ) .
  • Khứ phong, thắng thấp, tán hàn, chỉ thống ( Trung Dược Đại Từ Điển ) .
  • Khư phong, thắng thấp ( Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

Chủ trị :

  • Chủ phong hàn, kim sang, phụ nữ bị chứng sán hà, uống lâu người nhẹ khỏe ( Bản Kinh ) .
  • Trị những loại phong, những khớp đau do phong ( Danh Y Biệt Lục ) .
  • Trị những loại phong thấp lạnh, hen suyễn, nghịch khí, da cơ ngứa không dễ chịu chân tay giật đau, lao tổn, phong độc đau ( Dược Tính Bản Thảo ) .
  • Trị chứng phong thấp tý thống, thiếu âm đầu thống, ngứa ngoài da do thấp, phong hàn biểu chứng ( Trung Dược Học ) .
  • Trị phong hàn thấp tý, sống lưng gối đau, tay chân co rút, đau, khí quản viêm mạn, đầu đau, răng đau ( Trung Dược Đại Từ Điển ) .
  • Trị phong thấp, phong hàn biểu chứng, đau thắt lưng đùi ( Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

7. Liều dùng – kiêng kỵ

  • Liều dùng : 4-12 g. Cùng sắc uống với những vị thuốc khác, hoặc ngâm rượu, hoặc nghiền bột trộn làm viên hoặc tán bột để uống .
  • Kiêng kị : Người âm hư hỏa vượng nên sử dụng thận trọng

8. Ứng dụng lâm sàng

Trị răng sưng đau

Cách dùng : Độc hoạt nấu với rượu, ngậm. Nếu chưa công hiệu dùng Độc hoạt, Điạ hoàng mỗi thứ 120 g, tán bột, mỗi lần dùng 12 g sắc với một chén nước, uống nóng, uống xong nằm một lát rồi uống tiếp ( Trửu Hậu Phương ) .

Trị trúng phong cấm khẩu, lạnh body toàn thân, bất tỉnh nhân sự nhân sự

Cách dùng : Độc hoạt 160 g, rượu 1 thăng, sắc còn nửa thăng, uống ( Thiên Kim Phương ) .

Trị trúng phong không nói được

Cách dùng : Độc hoạt 40 g, 2 thăng rượu, sắc còn 1 thăng, Đại đậu 5 chén sao, lấy rượu nóng nấu uống lúc còn nóng ( Tiểu Phẩm Phương ) .

Trị những chứng phong hư sau khi sinh

Cách dùng : Độc hoạt, Bạch tiễn bì, mỗi thứ 120 g, sắc với 3 thăng nước còn 2 thăng, chia làm 3 lần uống ( Tiểu Phẩm Phương ) .

Trị những khớp xương đau nhức

Cách dùng : Độc hoạt 6 g, Đương quy 4 g, Phục linh 4 g, Bạch thược dược 4 g, Hoàng kỳ 4 g, Cát căn 4 g, Nhân sâm ( hoặc Đảng sâm ) 2 g, Cam thảo 1,2 g, Can khương 1,2 g, Phụ tử chế 1,2 g, Đậu đen 6 g, sắc, chia 3 lần uống trong ngày ( Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển ) .

Trị trúng phong cấm khẩu, răng cắn chặt

Cách dùng : Độc hoạt 20 g, Xuyên khung, Xương bồ, mỗi thứ 6 g. Sắc uống ( Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

Trị những khớp xương đau nhức, hoạt động khó khăn vất vả, phong thấp, bụng đau

Cách dùng : Độc hoạt, Tang ký sinh, Xuyên khung, Đương quy, Ngưu tất, Cẩu tích, Thiên niên kiện, Sinh điạ, mỗi vị 8 – 12 g. Sắc uống ( Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

Trị khớp xương đau nhức

Cách dùng : Độc hoạt 12 g, Đỗ trọng 12 g, Phòng đảng sâm 12 g, Hy thiêm thảo 12 g, Kim ngân hoa 12 g, Hà thủ ô 12 g, Thổ phục linh 12 g, Kê huyết đằng 12 g, Cam thảo 4 g, Cốt toái bổ 12 g, Thục đia 12 g, Can khương 4 g, Quế chi 8 g, Xuyên khung 8 g, Ngưu tất 8 g, Xuyên quy 12 g. Sắc uống ngày 1 thang ( Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

Trị khớp đau mạn tính do phong thấp, thiên về chi dưới

Cách dùng : Độc hoạt 12 g, Tang ký sinh, Tần giao, Tế tân, Quy thân, Sinh điạ, Bạch thược, Xuyên khung, Phòng phong, Nhục qưế, Phục linh, Nhân sâm, Cam thảo, Đỗ trọng, Ngưu tất mỗi thứ 8 g. Sắc uống ( Độc Hoạt Ký Sinh Thang – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

Trị khớp viêm do phong thấp, sống lưng đùi đau nhức, tay chân co rút

Cách dùng : Độc hoạt 12 g, Tần giao 12 g, Phòng phong 12 g, Tế tân 4 g sắc uống. Cũng có thề dùng Độc hoạt nửa cân nấu thành cao, mỗi lần uống một muỗng cafe, ngày 2 lần với nước ( Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

Trị cảm mạo phong hàn, đầu đau, khung hình đau, táo bón

Cách dùng : Độc hoạt 8 g, Ma hoàng 4 g, Xuyên khung 3,2 g, Đại hoàng 8 g, Cam thảo 4 g, Sinh khương 4 g. Sắc uống ( Độc Hoạt Thang – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách ) .

Trị phế quản viêm mạn tính

Cách dùng : Độc hoạt 9 g, cho đường đỏ 15 g, theo tỉ lệ, chế thành cao, chia 3-4 lần uống trong ngày .

Trị bạch điến phong

Cách dùng: Độc hoạt Heracleum hemsleyanum Diels. (Ngưu vĩ Độc hoạt) 1% chế thành cao nước bôi, kết hợp tắm ánh nắng mặt trời.

Trị vảy nến

Cách dùng : Độc hoạt uống và bôi, phối hợp chiếu tia tử ngoại

Nội khoa Việt Nam sưu tầm và tổng hợp

( Visited 9.739 times, 15 visits today )

Source: dolatrees.com
Category: Cây

Đàm Minh Đứchttps://dolatrees.com
Tôi là Đàm Minh Đức người đã từng gắn bó và nghiên cứu rất nhiều năm trong ngành nông nghiệp. Trong đầu tôi luôn suy nghĩ về việc trồng cây gì và ăn quả gì để dân tộc Việt Nam bớt nghèo. Dolatrees là một Websites được viết từ những trải nghiệm thực tế và từ cái tâm của mình. Đây là một kênh bạn có thể tham khảo để nâng cao sức khỏe và cuộc sốc của bạn

Read More

Related Articles

BÌNH LUẬN

Vui lòng nhập bình luận của bạn
Vui lòng nhập tên của bạn ở đây