Cây một lá thường sống ở độ cao trên 1000 mét cây thuốc đặc biệt quan trọng chỉ nên một lá người ta thường sử dụng củ và cây một lá để chữa bệnh lao, phôi tương hỗ điều trị bệnh ung thư .
Tên khoa học Nervilia fordii Schultze. Thuộc họ Lan Orchidaceae Ta dùng lá hay toàn cây phơi khô hoặc sấy khô của cây một lá hay thanh thiên quỳ .
A. Mô tả cây
Cây Một Lá, còn có tên là thanh thiên quỳ hay bâu thooc hay chân châu diệp là một cây sinh địa, loại cỏ sống lâu, cao từ 20-30cm. Thân rất ngắn, củ tròn to, có thể nặng tới 1.5-20g. Thẳng từ củ, chỉ mọc lên có một lá riêng lẻ sau khi hoa tàn. Lá hình tim tròn, xếp theo các gân lá hình chân vịt, đường kính 10-25cm mép uốn lượn. Gân lá tỏa đều từ cuống lá, cuống lá dài 10-20cm, màu tím hồng. Cụm hoa có cán dài 20-30cm. Hoa thưa 15-20 cái, mọc thành chùm hay bông màu trắng, đốm tím hồng hay màu vàng hơi xanh lục. Lá đài và cánh hoa giống nhau. Cánh môi 3 thùy, có rất thùy tận cùng hình ba cạnh, cột sài 6mm, phồng ở đỉnh. Ra hoa tháng 3-5, quả nang vào các tháng 4-6. Khi hoa nở, đầu cánh hoa phía trên chụm lại làm toang hoa giống như chiếc đèn lồng. Quả hình thoi, trên có múi giống như chiếc đèn lồng. Quả hình thoi trên có múi trông giống như quả khế con, dài 2-3cm.
Thường sau khi hoa tàn rồi, lá mới tăng trưởng do đó hoặc ta chỉ thấy cây mang hoa, hoặc quả, không có lá, hoặc chỉ thấy cây có lá, thường một lá .
B. Phân bố, thu hái và chế biến cây một lá
Thanh thiên quỳ ưa mọc ở kẽ núi đá, nơi thấp và khí ẩm, dưới bóng cây to hoặc dưới đám cỏ rậm rạp. Hầu như không thấy mọc ở bờ ruộng hay những thiên nhiên và môi trường khác .
Trước đây ở nước ta hầu hết ít quan tâm khai thác. Gần đây Trung Quốc đặt mua ở 1 số ít tỉnh biên giới nên ta mới quan tâm phát hiện khai thác tạo một số ít tỉnh biên giới
Ta mới chỉ tăng trưởng khai thác mấy năm gần đây, đa phần để xuất khẩu. Ngoài những tỉnh nói trên, hiện ta phát hiện thanh thiên quỳ có ở nhiều vùng núi những tỉnh Tỉnh Lào Cai, Hà Giang …
Thu hái đa phần là toàn cây, nhưng để bảo vệ giống, chỉ nên thu hái lá, để dành củ cho cây tăng trưởng. Tuy nhiên qua cách sinh trưởng của cây ta thấy hoa quả và hạt nở trước khi biết cây vì vậy cần quan tâm theo dõi cách vừa khai thác vừa tăng trưởng cây này .
Cây thuốc này ít sử dụng tại việt nam ngày trước có bao nhiêu trung quốc mua hết, sau này được sử dụng hỗ trợ bệnh ung thư, cây thuốc chủ yếu sử dụng theo kinh nghiệm dân gian là chính chưa được nghiên cứu kỹ về cây dược liệu quý này
1. Cách thứ 1 : Lá hái về rửa sạch đồ qua nước sôi, rồi liên tục làm như trên .
Tuy nhiên có nơi chỉ hái về rửa sạch phơi khô không vò cũng không đồ hay nhúng nước sôi trước khi vò và phơi .
Chế biến tốt, lá có màu tro sẫm hay lục đen, lá vo tròn thành cục mùi thơm. Theo thói quen, lá nhỏ là loại tốt .
2. Hái về rửa sạch đất cát, phơi cho hơi se thì dùng tay vò vừa phơi vừa vò, lúc đầu vò từng lá một, sau vò nhiều lá một lúc cho đến khi thật khô, ngày 2-3 lần
C.Thành phần hoá học Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu
D. Công dụng cây một lá và liều dùng
Chỉ mới thấy sử dụng trong khoanh vùng phạm vi nhân dân, nhưng hầu hết cũng chỉ thấy xuất khẩu, trong nước hầu hết rất ít dùng .
Dùng uống chữa lao phổi làm cho phổi mát đỡ nóng, dùng ngoài giã nát đắp lên nơi đau, mụn nhọt .
Ơ nước ta đồng bào sử dụng lá làm thuốc giải độc, nhất là ngộ độc nấm. Người ta dùng 2-3 lá phơi khô thái nhỏ, hãm với nước sôi trong ít phút rồi chiết nước uống. Ngày uống 2 lần. Người ta cũng dùng nó làm thuốc tu dưỡng khung hình, thuốc bổ và mát phổi, chữa lao phổi, ho. Ngày dùng 10-20 lá dưới dạng thuốc sắc, thuốc hãm, hấp đường hoặc chế biến thành cao lỏng để uống. Dùng ngoài lấy lá tươi giã nát, đắp lên những chỗ đau nhức hoặc đắp mụn nhọt những vết lở .
Ngày dùng 12-20g dưới dạng thuốc sắc.
Dùng uống chữa lao phổi làm cho phổi mát đỡ nóng, dùng ngoài giã nát đắp lên nơi đau, mụn nhọt. Ngày dùng 12-20 g dưới dạng thuốc sắc .
Chữa ngộ độc, giải độc nấm
Lấy 2-3 lá cây một lá phơi khô thái nhỏ, hãm với nước sôi trong 3 phút rồi chắt lấy nước uống ngày 2 lần .
Bồi dưỡng khung hình, mát phổi, chữa lao phổi và ho
Mỗi ngày dùng 10-20 lá cây một lá cho vào nồi sắc hoặc hấp đường hoặc chế biến thành cao lỏng để uống cũng có tác dụng rất tốt.
Chữa viêm nhiễm, lở loét
Dùng lá cây một lá tươi giã nát, đắp lên những chỗ đau nhức hoặc đắp mụn nhọt, những vết lở loét viêm nhiễm ngoài da rất hiệu suất cao .
Cây này ngâm rượu uống cũng có tính năng chữa rối loạn kinh nguyệt, ho, viêm phế quản, viêm phổi rất tốt .
Viêm miệng, viêm họng cấp tính :
Cây tươi lan một lá dùng nhai .
Trẻ em hấp thụ kém và nuôi dưỡng kém :
Củ lan một lá 5-10 g nấu với thịt lợn nạc hoặc trứng gia cầm và ăn như thức ăn .
Tạng lao :
Lan một lá 15 g nấu với thịt lợn làm canh ăn .
Tại Trung Quốc, thanh thiên quỳ thường bị trá hình hay nhầm với lá mã đề. Nhưng chỉ cần ngâm lá với nuớc một lúc cho mềm rồi tải lên mặt phẳng xem và so sánh là phân biệt thuận tiện .
Tại nước ta, chú ý không nhầm lẫn cây một lá với cây bát giác liên (Dysosma chengii) cũng có củ và 1 lá 3. Có tác giả đã xác định tên khoa học của nhưng lá bát giác liên hình 6 cạnh, gân toả từ cây một lá là Pogonia flabellifolium Lind L.
Cây một lá không chỉ mọc ở việt nam mà còn mọc nhiều ở bên lào, cây thuốc được phơi khô để sử dụng sắc nước uống hay kết hợp với nhiều vị thuốc khác.
Cây thuốc khô được đóng gói bảo quản để sử dụng chữa bệnh, cây thuốc được bán đảm bảo chất lượng quý khách yên tâm đặt hàng tại búpxanh chúng tôi, sản phẩm quý hiếm nên quý khách vui lòng đặt trước.
Source: dolatrees.com
Category: Cây
