Phạm Văn Ban
Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam
Summary: Pepper trees are one of the main plants in Highlands provinces, accounting for about 51.6% of the total pepper area of the country, have been becoming “key strategies” and poverty reduction, enrichment trees of farmers, especially in remote areas. Water demand of business pepper is different from other plants, the period of flower germination (water tightening) about 30-45 days, we do not often water, or irrigate with small amounts, in the period of flowering and fruits need to be watered, but too much watering is the risk of facilitating rapid death, slow death of the growing tree, which shows that the research finds the limit of moisture in the soil, reasonable irrigation level in each growth stage for normal growth, high yield is necessary, the article provides scientific basis to determine reasonable irrigation regime for The Center Highlands business pepper will contribute to sustainable development of pepper in our country.
Keywords: Scientific basis, watering, pepper, Highlands, the limit of moisture.
Bạn đang đọc: Cơ sở khoa học xác định chế độ tưới hợp lý cho cây hồ tiêu giai đoạn kinh doanh vùng Tây Nguyên
1. Mở đầu:
Hồ tiêu Nước Ta có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 73.500 ha, hiệu suất trung bình 2,16 tấn khô / ha, đứng thứ ba trên quốc tế về diện tích quy hoạnh, thuộc vào nhóm các nước có hiệu suất cao nhất. Hồ tiêu được trồng từ tỉnh Nghệ An vào các tỉnh phía Nam, vùngTTây Nguyên chiếm tỷ suất cao nhất với 51,6 % diện tích quy hoạnh .
Cây hồ tiêu trồng hầu hết trên đất dốc, là một loại dây leo có hoa, thân dài, nhẵn không mang lông, bám vào các cây khác bằng rễ, trồng để lấy quả và hạt, dùng làm gia vị dưới dạng khô hoặc tươi. Giai đoạn thiết kế cơ bản của cây tính từ khi trồng đến hết năm thứ 3, tiến trình kinh doanh thương mại ( mở màn cho thu hoạch ) từ năm thứ tư trở đi ; cây ra hoa tháng 5-6, thu hoạch vào tháng 3-4 năm sau. Cây hồ tiêu kinh doanh thương mại có 2 quy trình tiến độ sinh lý độc lạ : quá trình phân hóa mầm hoa ( người dân thường gọi là quy trình tiến độ siết nước ) và quá trình ra hoa, tạo quả, thu hoạch ; quá trình phân hóa mầm hoa từ đầu tháng 3 đến giữa tháng 5, quy trình tiến độ này có sự phân hóa mầm hoa để tăng trưởng thành hoa, chuyển quy trình sinh trưởng dinh dưỡng sang quy trình sinh thực ( ra hoa hiệu quả ), sau đó cây ra hoa tạo quả thu hoạch từ giữa tháng 5, đầu tháng 6 đến tháng 3 năm sau. Cây hồ tiêu có nhu yếu nước không giống các loại cây xanh khác, đó là quá trình phân hóa mầm hoa không cần tưới từ 30-45 ngày, hoặc tưới 1 lượng rất nhỏ khi khô hạn lê dài, ngược lại bất kể trong thời đoạn nào, nếu nhiệt độ trong đất bão hòa sẽ là điều kiện kèm theo thuận tiện cho bệnh chết nhanh tăng trưởng, do vậy việc cấp nước tưới cho cây rất chú ý quan tâm các đặc trưng trên .
2- CƠ SỞ KHOA HỌC XÁC ĐỊNH CHẾ ĐỘ TƯỚI HỢP LÝ CHO CÂY HỒ TIÊU
Các nghiên cứu và điều tra xác lập chính sách tưới nước cho cây xanh phải dựa trên mối quan hệ giữa đất – nước – cây cối – không khí, mỗi quá trình sinh trưởng của cây có một nhu yếu nước khác nhau .
2.1- Căn cứ vào nhu cầu nước của hồ tiêu trong từng giai đoạn sinh trưởng nhằm hướng tới năng suất cao
Cây hồ tiêu kinh doanh thương mại có đặc thù thực vật đặc trưng riêng, mỗi vụ cây tăng trưởng trải qua các quy trình tiến độ từ ngay sau thu hoạch vụ trước là : phân hóa mầm hoa – nở hoa đậu quả – tăng trưởng quả xanh – quả chín và thu hoạch. Trong mỗi quá trình tăng trưởng cây có nhu yếu nước khác nhau, cho nên vì thế nhu yếu tưới nước khác nhau nhằm mục đích phân phối tốt nhất nhu yếu của cây, đơn cử :
a.Giai đoạn phân hóa mầm hoa :
Sau khi thu hoạch, trên các nách lá nhú ra các mầm hoa, các mầm hoa hình thành và lớn lên như cái cựa gà. Trong mỗi mầm ngủ ở nách lá ( cựa gà sau này ) sẽ có ba bộ phận là : lá, gié hoa, và một đoạn cành. Để cây ra hoa hàng loạt thì phải đợi cho mầm hoa phân hóa trọn vẹn tức là phải hình thành gié. Nếu chưa hình thành gié mà kích thích nó sẽ ra chỉ có lá, hoặc trường hợp ra hoa không hàng loạt, ra ít hoa, ở Tây Nguyên phần lớn nguyên do là do cây chưa phân hóa mầm hoa mà đã phun kích thích hoặc bón phân để làm bông. Vì vậy, cần hãm cây, từ tạo mầm hoa hình thành trọn vẹn đến khi có cựa gà đều quan tâm việc hãm nước, chỉ tưới 1 lượng nhỏ cho cây đủ sống, tích hợp phun các thuốc gốc đồng hoặc booc đô để hãm lại khi cây hồ tiêu chỉ mới nhú cựa gà, nhú mầm .
Khi hồ tiêu nhú cựa gà thì gần như mọi chuyện đã an bài rồi, ra hoa hay ra lá đã được xác lập. Việc kiểm soát và điều chỉnh để tăng số lượng hoa trên cây cần được thực thi từ trước đó tối thiểu 20 ngày, lúc khởi đầu hình thành mần hoa – chồi mới nhô ra
Hình 1: Hình ảnh mầm hoa và cựa gà hồ tiêu
Như vậy qua thực tiễn sản xuất hồ tiêu, quá trình phân hóa mầm hoa ( người dân gọi là siết nước ) có vai trò quyết định hành động đến số lượng hoa của cây, cũng là tiền đề của hiệu suất quả sau này .
Việc nghiên cứu và điều tra xác lập nhu yếu nước cho cây hồ tiêu trong quy trình tiến độ này tập trung chuyên sâu vào xác lập ngưỡng nhiệt độ tối đa và tối thiểu của đất, thời gian khởi đầu và kết thúc tiến trình hãm nước để đạt được số lượng hoa tối đa cho mỗi cây, các nghiên cứu và điều tra này dựa trên cơ sở tiến hành công thức thí nghiệm với các giải quyết và xử lý nhiệt độ trong đất với ngưỡng thấp nhất ( βmin ) tới cao nhất ( βmax ) .
b. Giai đoạn bung hoa, đậu quả:
– Khi mầm hoa nhú cựa gà là đã triển khai xong phân hóa mầm hoa, mở màn tiến trình nở hoa. Mầm cựa gà nở ra lớn lên tạo thành một đốt cành mới trên đó có 1 lá và 1 gié hoa. Sự nở hoa mở màn từ cuống gié dần cho đến đầu gié trong một khoảng chừng thời hạn từ 7-8 ngày, gié lúc này trở thành một chùm hoa cái. Hoa tiêu lưỡng tính lúc này khởi đầu tăng trưởng, núm nhụy thò ra 3-8 ngày trước khi bao phấn mở ra
Hình 2 : Hình ảnh hoa hồ tiêu
– Sự tự thụ phấn hoàn toàn có thể xảy ra mà không cần đến những tác động ảnh hưởng của gió và mưa. Mặc dù mưa không đóng một vai trò chính trong quy trình thụ phấn, nhưng ẩm độ không khí cao lại có một vai trò quan trọng. Trước hết nó tạo thuận tiện cho sự phân tán hạt phấn ra khỏi bao phấn và hơn nữa ẩm độ cao giúp vòi nhụy giữ sự cương được lâu để thuận tiện đảm nhiệm hạt phấn. Hạt phấn mang nhiều chất dính, trong trường hợp mưa nhẹ sẽ làm vỡ những hạt chất dính của hạt phấn và làm cho hạt phấn bám vào chất nhầy của núm nhụy do đó đã ngày càng tăng hiệu suất cao của sự phân bổ hạt phấn. Đây là một trong những chú ý quan tâm quan trọng trong việc hạn chế gié ít quả hoặc bị lép ( răng cưa, bồ cào ). Vào thời gian tiêu ra hoa nếu gặp điều kiện kèm theo ít mưa, độ ẩm thấp cần dữ thế chủ động tưới để tăng nhiệt độ cao bằng cách phun nước nhẹ vào không khí để tạo nhiệt độ .
Như vậy, quy trình tiến độ này nhu yếu nước lớn, nhiệt độ đất cao trong suốt quy trình tiến độ, cần duy trì để ẩm thích hợp giúp hoa ra hàng loạt, nghiên cứu và điều tra xác lập cơ sở khoa học chế độ tưới quá trình này với ngưỡng thấp nhất ( βmin ) tới cao nhất ( βmax ) .
c. Giai đoạn phát triển quả
Là quá trình hình thành quả và tăng trưởng của vỏ, hạt hồ tiêu. Khi quả còn non cần tưới khi trời không mưa để giảm rụng gié và trái non. Để cây tăng trưởng đến quả tăng trưởng đến hoàn hảo phải tưới nước đều đặn cho cây và trái tăng trưởng tốt, nếu thiếu nước sẽ gây hiện tượng kỳ lạ rụng quả, rụng lá, giảm hiệu suất, chất lượng hồ tiêu. Giai đoạn này việc tưới nước không chỉ cấp đủ nhu yếu nước mà còn giúp cho môi trường tự nhiên đất hòa tan các chất dinh dưỡng nuôi cây
Hình 3 : Cây hồ tiêu giai đoạn ra hoa và quả
Trong quá trình này chính sách tưới có sự độc lạ giữa mùa mưa và mùa khô ; trong mùa mưa chỉ tưới khi không mưa từ 5-7 ngày, vào mùa khô tưới tiếp tục để duy trì đủ ẩm cho cây .
Việc điều tra và nghiên cứu xác lập nhiệt độ thích hợp để dưỡng cây là hài hòa và hợp lý vừa hiệu suất cao vừa hạn chế phòng ngừa bệnh chết nhanh, chết chậm cây hồ tiêu .
d. Giai đoạn quả chín và thu hoạch:
Cây hồ tiêu mở màn giảm nhu yếu về nước và dinh dưỡng. Cuối quy trình tiến độ này, người trồng tiêu ngừng tưới khoảng chừng 15 – 20 ngày
Qua những nghiên cứu và phân tích trên tất cả chúng ta thấy rằng chính sách tưới cho cây hồ tiêu trong suốt vụ có sự độc lạ giữa các quá trình, quy trình tiến độ phân hóa mầm hoa nhu yếu hãm cây bằng duy trì nhiệt độ ở mức cây không chết, sang đến quá trình nở hoa, thụ phấn nhu yếu nhiệt độ đất cao để tạo thuận tiện cho hoa thu phấn đạt hiệu suất cao nhất, quy trình tiến độ tăng trưởng quả duy trì nhiệt độ thích hợp cây dễ sử dụng, quy trình tiến độ thu hoạch ngừng tưới. Những nghiên cứu và phân tích nhìn nhận trên sẽ giúp công tác làm việc điều tra và nghiên cứu thí nghiệm xác lập chính sách tưới hài hòa và hợp lý cây hồ tiêu có đủ cơ sở để triển khai .
2.2. Căn cứ vào điều kiện đất đai, cây trồng và bảo vệ thực vật
Xác định nhiệt độ hài hòa và hợp lý ( nhiệt độ số lượng giới hạn dưới được cho phép và giới hạn độ ẩm trên ) để tính mức tưới nước, không riêng gì địa thế căn cứ vào đặc thù thổ nhưỡng của đất và quy trình tiến độ sinh trưởng cây cối mà còn xem xét lồng ghép giải pháp phòng ngừa hạn chế lây lan bệnh chết nhanh, chết chậm cây hồ tiêu .
a.Hệ thống rễ cây hồ tiêu
Các loại rễ tiêu có : rễ cái ăn sâu, có từ 2-3 rễ, làm trách nhiệm chính là hút nước, khi cây trưởng thành các rễ này ăn sâu tới 1-2 m, các rễ phụ phát sinh từ rễ cái và rễ bám tại các đốt, mạng lưới hệ thống rễ phụ mọc thành chùm, triển khai tính năng hút nước và các chất dinh dưỡng để nuôi cây, rễ cây tiêu thuộc loại háo khí, không chịu được ngập úng, chúng đều tập trung chuyên sâu ở tầng trên từ 5 – 40 cm. Ngoài ra cây tiêu còn mạng lưới hệ thống rễ bám mọc từ các đốt thân nổi trên mặt đất làm trách nhiệm chính là giúp cây tiêu bám vào trụ để vươn lên cao, năng lực hút nước và dinh dưỡng gần như không đáng kể nhưng chúng có năng lực tự đổi khác thành rễ phụ khi được vùi trong đất
Hình 4 : Hình ảnh rễ cây hồ tiêu
Như vậy, mạng lưới hệ thống rễ nằm nông, hấp thụ nước và dinh dưỡng, cho nên vì thế trong nghiên cứu và điều tra chính sách tưới hài hòa và hợp lý sẽ lựa chọn tầng đất làm ẩm nằm trong tầng hoạt động giải trí chứa hầu hết bộ rễ từ 5-40 cm, trong tầng đất này cây sẽ hút được hầu hết chất dinh dưỡng trong nước, nước sẽ không bị thất thoát xuống tầng sâu, mức tưới cũng sẽ nhỏ hơn .
b. Đất đai
Cây tiêu được trồng ở Tây Nguyên trên nhiều loại đất khác nhau như đất đỏ tăng trưởng trên đá bazan, đất đỏ vàng, đất cát xám trên đá granit, đất phù sa, đất sét pha cát, miễn là đạt các nhu yếu cơ bản như : đất dễ thoát nước, có độ dốc, không bị úng ngập dù chỉ úng ngập trong thời điểm tạm thời trong vòng 24 giờ ; tầng canh tác dày trên 70 cm, mạch nước ngầm sâu hơn 2 m ; đất giàu mùn, thành phần cơ giới nhẹ đến trung bình, pHKCL từ 5-6 .
c.Bệnh chết nhanh, chết chậm
Hai bệnh chết nhanh, chết chậm hàng năm gây thiệt hai không nhỏ so với người trồng tiêu, đặc thù của 2 bệnh này tương quan trực tiếp đến ứ đọng nước mưa và nhiệt độ đất cao .
Theo các tài liệu của Cục Bảo vệ Thực vật, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên và các nhà chuyên môn khác thì đặc thù của 2 bệnh này như sau :
– Bệnh chết nhanh do nấm Phytophthora spp gây ra. Khi bị bệnh, cây đột ngột héo rũ như thiếu nước, lá héo dần và chuyển sang khô rũ cùng dây tiêu, cây chết quá nhanh nên lá không kịp rụng, thân và đốt tiêu thâm đen, thối dần, sau khoảng 1-2 tuần thì cây tiêu chết hẳn.
Nấm bệnh có nguồn gốc từ đất, nấm bệnh hoạt động giải trí mạnh vào mùa mưa, khi điều kiện kèm theo ẩm độ trong vườn cao ( > 80 % ). Bào tử nấm có năng lực vận động và di chuyển được trong nước, trên nền đất ẩm để tìm ký chủ xâm nhiễm. Vào mùa khô nấm bệnh hình thành dạng bào tử vách dày để lưu tồn và ít hoạt động giải trí. Mùa mưa khi ẩm độ trong vườn cao, nhất là những vườn tiêu trên nền đất vườn thấp, thực trạng ngập úng cục bộ trong vườn tiêu rất thích hợp để nấm bệnh lây lan và tăng trưởng. Nấm bệnh tiến công trên hầu hết các bộ phận của cây : trên lá, trên gié hoa, trên nhánh ác, trên dây chính và nguy hại hơn hết nấm bệnh tiến công vào rễ, gốc tiêu làm hư thối phần rễ và gốc tiêu gây chết cây, nặng nhất vào khoảng chừng tháng 9-10. Bệnh tăng trưởng và lây lan mạnh trong điều kiện kèm theo vệ sinh đồng ruộng kém, vườn không được thoát nước tốt, bón phân không cân đối .
Bệnh phát sinh mạnh trong điều kiện kèm theo khí ẩm, nhiệt độ từ 18-22 0C ( < 10 0C hoặc > 28 0C bệnh không Open ). Ngoài ra, mức độ phát sinh tăng trưởng của bệnh còn phụ thuộc vào vào thời tiết, giống hồ tiêu cũng như đất đai, phân bón. Kết quả điều tra và nghiên cứu của Viện Bảo vệ thực vật tại Gia Nghĩa-Đắk Nông như sau :
Hình 5 : Ảnh hưởng của lượng mưa đến tỷ suất bệnh chết nhanh trong năm
( Nguồn : Viện Bảo vệ thực vật )
Qua hiệu quả trên cho thấy tỷ suất mắc bệnh chết nhanh ngày càng tăng trong mùa mưa từ tháng 7 đến tháng 10 hàng năm .
– Bệnh chết chậm hay còn gọi bệnh tiêu vàng lá, bệnh tuyến trùng… Bệnh chết chậm do sự kết hợp gây hại của tuyến trùng và nấm trong đất. Một số loài tuyến trùng nội ký sinh, ngoại ký sinh gây hại gây ra ác nốt u sưng trên rễ, một khi tiêu đã mắc bệnh, rất dễ lây lan ra cả vườn tiêu, gây nên dịch và làm tiêu chết hàng loạt. Cây tiêu bị bệnh sinh trưởng chậm lại, lá bị vàng héo trên toàn trụ tiêu và rụng dần, ban đầu là các lá già, sau đó đến rụng đốt, năng suất cực kỳ kém, cây có thể chống chọi với bệnh lên đến 1-3 năm, nhưng cuối cùng vẫn chết, nên bệnh được gọi là bệnh tiêu chết chậm.
Hình 6 : Diễn biến ẩm độ, lượng mưa, tỷ suất bệnh và chỉ số bệnh vàng lá qua các tháng trong năm tại Đăk Nông
( Nguồn : Viện Bảo vệ thực vật )
Kết quả thống kê trên cho thấy bệnh chết chậm tăng trưởng mạnh trong mùa khô, từ tháng 11 năm trước, đến tháng 4 năm sau .
Bệnh chết nhanh, chết chậm bấy lâu nay được coi là nỗi kinh hoàng với người trồng tiêu. Bệnh tăng trưởng từ bộ phận rễ của cây nên các giải pháp chữa trị khó can thiệp trực tiếp được và tốn kém, vì vậy cho nên vì thế vận dụng các giải pháp phòng trừ ngay từ đầu sẽ giảm thiểu tối đa hậu quả cho căn bệnh gây ra. Theo Cục Bảo vệ thực vật, đặc thù quyết định hành động trong việc phòng bệnh, hạn chế bệnh chết nhanh, chết chậm là giải pháp canh tác tương thích. Một trong số các giải pháp phòng ngừa quan trọng là tưới tiêu nước hài hòa và hợp lý được các nhà chuyên môn và người sản xuất tổng kết như sau : Khi trồng tiêu tốt nhất không nên tạo bồn, đầu mùa mưa phải phá bồn giữ nước quanh gốc tiêu ( nếu có ) để chống ứ đọng nước, đồng thời cần phải có rãnh thoát nước ở giữa các hàng tiêu để tránh hiện tượng kỳ lạ động, ứ nước ở gốc tiêu để triệt tiêu các điều kiện kèm theo thuận tiện cho các loại nấm tăng trưởng và sinh sôi Vào mùa khô khi tưới nước vừa đủ, hạn chế tưới tràn làm bênh lây lan nhanh hơn sang các cây bên cạnh. Như vậy, cây hồ tiêu ngoài nhu yếu ngặt nghèo về tưới nước cũng cần chăm sóc đến nhu yếu thoát nước cho cây .
3. KẾT LUẬN
Để cho cây hồ tiêu tăng trưởng bền vững và kiên cố, hiệu suất cao, ngoài các yếu tố về nông nghiệp thì việc tưới nước hài hòa và hợp lý cho cây cũng rất thiết yếu. Cây hồ tiêu kinh doanh thương mại có nhu yếu nước độc lạ so với những cây cối khác, nhiệt độ đồng ruộng thích hợp trong quy trình tiến độ phân hóa mầm hoa thấp hơn các quá trình còn lại, siết nước ( khoảng chừng 30-45 ngày ) hoặc tưới bổ trợ với một lượng nhỏ khi gặp khô hạn lê dài để cây tăng trưởng, đủ phân hóa mầm hoa ; quy trình tiến độ ra hoa tạo quả cần tưới nước sao cho nhiệt độ đất luôn nhỏ hơn nhiệt độ bão hòa trong đất để ngăn ngừa bệnh cho cây. Vấn đề đặt ra cần nghiên cứu và điều tra xác lập các giá trị ( ngưỡng ) tương thích để cây tăng trưởng thông thường cho hiệu suất cao. Đất trồng cây hồ tiêu phải tiêu thoát nhanh, pHKCL từ 5-6, khi điều tra và nghiên cứu xác lập chính sách tưới hài hòa và hợp lý cho cây hồ tiêu cần chăm sóc đến các yếu tố đã nghiên cứu và phân tích ở trên .
4- Lời cảm ơn :
Tác giả bài báo cảm ơn sự tương hỗ của đề tài khoa học cấp Bộ “ Nghiên cứu phong cách thiết kế mạng lưới hệ thống thoát nước mặt phẳng và kỹ thuật tưới tiết kiệm chi phí nước góp thêm phần hạn chế bệnh chết nhanh, chết chậm cây hồ tiêu vùng Tây Nguyên và Đông Nam Bộ ”, trân thành cảm ơn sự hướng dẫn của PGS-TS Đoàn Doãn Tuấn, PGS-TS Nguyễn Thế Quảng, đã trợ giúp để nghiên cứu sinh hoàn thành xong nội dung bài báo .
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1– Đoàn Doãn Tuấn, 2012. Nghiên cứu ứng dựng các giải pháp khoa học công nghệ phòng chống hạn hán phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam.
2 – Bùi Đức Hà, năm trước – năm ngoái. Nghiên cứu các giải pháp kỹ thuật và chính sách tăng cường ứng dụng công nghệ tiên tiến tưới tiết kiệm chi phí nước cho một số ít cây xanh cạn có giá trị kinh tế tài chính cao. Viện Nước, tưới tiêu và Môi trường .
3 – Lê Ngọc, 2010 – 2011. Nghiên cứu kỹ thuật tưới tiết kiệm ngân sách và chi phí nước phối hợp bón phân qua nước cho cây hồ tiêu Đắc Lắc, Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên .
4 – Quy trình kỹ thuật-Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Miền nam, năm ngoái, Cây hồ tiêu – quy trình tiến độ kỹ thuật chăm nom và thu hoạch .
5- Lê Xuân Quang, 2010, Nghiên cứu chế độ tưới hợp lý cho cây ăn quả (cây thanh long) vùng khô hạn Nam Trung Bộ, Viện Khoa học thủy lợi Việt nam.
6 – Bùi Công Kiên, năm nay, Nghiên cứu phong cách thiết kế mạng lưới hệ thống thoát nước mặt phẳng và kỹ thuật tưới tiết kiệm chi phí nước góp thêm phần hạn chế bệnh chết nhanh, chết chậm cây hồ tiêu vùng Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, Viện Nước, Tưới tiêu và Môi trường .
7 – Fao 24, 1977, Crop water requirements, Food and Agriculture Organization of the United nations, Rome
Bài viết đã được đăng trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ thủy lợi số 53 tháng 4/2019
Source: dolatrees.com
Category: Cây
