Đại hoàng, tác dụng chữa bệnh của Đại hoàng

Author:

Category:

Nội dung chính

ĐẠI HOÀNG

 Tên khác

Vị thuốc Đại hoàng còn gọi Hoàng lương
(Bản Kinh), Tướng quân (Lý Thị Dược Lục), Hỏa sâm,
Phu như
(Ngô Phổ bản thảo), Phá môn, Vô thanh hổ, Cẩm trang hoàng
(Hòa
Hán Dược Khảo), Thiệt ngưu đại hoàng
(Bản Thảo Cương Mục), Cẩm văn, Sanh
quân, Đản kết, Sanh cẩm văn, Chế quân, Xuyên quân, Chế cẩm văn, Sanh đại
hoàng, Xuyên văn, Xuyên cẩm văn, Tửu chế quân, Thượng quản quân, Cẩm văn
đại hoàng, Thượng tướng quân, Tây khai phiến, Thượng tương hoàng
(Trung
Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

1 – Có màu rất vàng, nếm vào miệng thấy lạo xạo và có bọt nước vàng nên gọi là Đại hoàng .
2 – Có công dụng thay cũ thay đổi như dẹp loạn nên gọi là Tướng quân .

3- Khi cắt ra thấy có vân như gấm (là loại tốt) nên gọi là Cẩm
văn đại hoàng.

4- Cây có nhiều ở Tứ xuyên, nên gọi là Xuyên đại hoàng, Xuyên
quân, Xuyên văn…
(Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

Tên
khoa học:

Rheum palmatum Baill. Họ khoa học:
Họ Rau
Răm (Polygonaceae).

Tiếng Trung : 大黄

 Cây Đại hoàng

( Mô tả, hình ảnh, thu hái, chế biến, thành phần hoá học, tác
dụng dược lý
….) 


tả:

Đại hoàng Rhem palmatum Baill ở Trung Quốc còn gọi là Chưởng diệp đại hoàng, đó là cây thảo sống lâu năm, thân hình trụ trong rỗng, cao độ 1 m, ngoài nhẵn. Rễ phình thành củ màu vàng, sẫm, mùi thơm hăng. Lá mọc so le, có cuống dài, phiến lá hình tim to bằng cái quạt, đầu nhọn, mép khía răng thưa và sâu, dáng như chia thuỳ nông không đều, Hoa mọc thành chùm dài màu tím. Quả bế 3 cạnh .

Phân
biệt:

Ngoài cây Chưởng diệp đại hoàng vừa miêu tả ở trên ra, người ta còn dùng 2 cây sau, cũng gọi là Đại hoàng .
1 – Dược dụng Đại hoàng ( Rheum officinale Baill ), đó là cây sống lâu năm. Rễ mập dầy, thô mạnh hình viên chùy ngắn, vỏ màu nâu tím đen, mặt kế màu vàng. Thân đứng thẳng trong rỗng. Gốc sinh lá lớn mọc so le có cuống dài phiến lá hình tròn trụ hoặc trứng tròn phía cuống hình tim, đường kính 40-70 cm, phiến không chia thùy mà chỉ cắt sâu chừng 1/4, hai bên mép có răng cưa, thân sinh ra tương đối nhỏ. Hoa tự lớn hình viên chùy sinh ở đỉnh có màu lục nhạt hoặc vàng trắng. Quả ốm, dài, tròn, hình 3 cạnh .
2 – Đường cổ đặc đại hoàng ( Rheum tanguticum Maxim. Et Regel – Rheum palmatum L. var Tanguticum Maxim ) đó cũng là một cây sống lâu năm. Rễ thô to, thân cao tới 2 m, giữa rỗng mặt ngoài nhẵn. Lá ở dưới to, dài, có cuống dài, phiến lá hình tim nhưng xẻ thành 3-7 thùy, mép thùy nguyên hoặc hơi có răng cưa. Lá ở phía trên thân nhỏ hơn. Hoa tự mọc thành chùm, khi còn non hoa có màu tím đỏ .

Địa
lý:

Hiện nay phải nhập ở Trung Quốc và ở 1 số ít nước châu Âu, thường người ta cho loại Trung Quốc tốt hơn. Đại hoàng là cây nhập nội, cần được trồng ở miền núi cao như Sa Pa mới thu hoạch được. Cây ưa khí hậu ẩm mát ở những vùng cao trên 1 km ( so với mặt nước biển ). Trồng bằng cách gieo hạt .

Thu
hái, sơ chế:

Sau 3 năm thì thu hoạch được vào tháng 9-10. Đào cả cây cắt bỏ thân chồi, rễ con, lấy củ cạo vỏ ngoài, rửa sạch, để nguyên củ hay bổ đôi ra phơi cho mau khô. Đặc biệt không nên dùng dao sắc thiết để cạo vỏ ngoài vì làm như vậy sẽ biến củ đại hoàng thành màu đen .

Phần
dùng làm thuốc:

Thân, rễ ( Radix et Rhizoma Rhei ) .


tả dược liệu:

Hình ảnh đại hoàng
Thân rễ ( còn gọi là củ ) lớn dài 5-17 cm có khi lớn hơn nữa, rộng 4-10 cm, dày 2-4 cm hoặc khoanh tròn, trên mặt có bụi màu vàng đẹp, chắc cứng và thơm gắt, cắt ra trơn nhánh, cắn dính vào răng là tốt. Tùy theo loại, có thứ mềm đầu có màu vàng đen có thứ thịt khô ít dầu. Loại dầu nhiều bóng là tốt ( Dược Tài Học ) .

Bào
chế:

Hình ảnh đại hoàng ngư não thạch
Đem nguyên củ ngâm vào nước lạnh, vớt ra rồi ủ vải bố ướt, sau 2-3 ngày xem thấy ở giữa lõi mềm tới rồi thì lấy xắt hoặc bào lát mỏng dính phơi khô. Khi dùng hoàn toàn có thể dùng sống sao với rượu, sao cháy đen, hoặc chưng … tùy theo lương y .
Phép chế Đại hoàng có nhiều cách :
Đem Đại hoàng chưng với rượu cho nát, phơi nắng, rồi tán bột, dùng mật trộn vào chế thành từng viên nhỏ, phơi khô ( Trung Dược Đại Từ Điển ) .
Dùng Đại hoàng phiến thêm rượu chưng mấy lần là được ( Dược Tài Học ) .
Ngâm thuốc sống vào nước cho mềm, lấy ra, thái thành phiến, phơi khô. Dùng sống hoặc sao với rượu, hoặc sao thành than hoặc hấp chế ( Đông Dược Học Thiết Yếu ) .

Cách
dùng:

Vị thuốc đại hoàng thán (đại hoàng sao đen)

1 – Tẩm, sao có công dụng trị huyết bế .
2 – Dùng sống làm thuốc tả hạ thanh nhiệt ( Phương Pháp Bào Chế Đông Dược ) .

 Thành
phần hóa học:

Rhein, Aloe-Emodin, Emodin, Physcion, Chrysophanol ( Tiêu Bồi Căn, Dược Học Học Báo 1980, 15 ( 1 ) : 35 ) .
Physcion-8-O-Glucoside, Aloe-Emodin-8-O-Glucoside, Chrysophanol-8-O-Glucoside, Emodin-1-O-Glucoside, Emodin-8-O-Glucoside, Chrysophanol-1-O-Glucoside, Rhein-8-O-Glucoside ( Fairbairn J W và tập sự, Pharm Weekbl, 1965, 100 : 1493 ) .
Rheinoside A, B, C, D ( Sơn Ngạn Kiều, Nhật Bản Sinh Dược Học Hội Đệ 31 Hồi Niên Hội Yếu Chỉ Tập 1984 : 12 ) .
Palmidin A, B, C, Sennidin A, B, C, Reindin A, B, C, Sennoside A, B, C, D ( Lemli J và tập sự, Planta Med, 1964, 12 ( 1 ) : 107 ) .

 Tác
dụng dược lý:

Chất gây tiêu chảy của Đại hoàng là Anth raquinone. Tác dụ ngcủa thuốc hầu hết là ở dại t trường, thuốc làm cho trương lực của đoạn giữa và cuối đại trường tăng, nhu động ruột tăng, nhưng không trở ngại cho việc hấp thu chất dinh dưỡng của tiểu trường. Nhưng trong Đại hoàng có chất Tanin cho nên vì thế sau khi tiêu chảy thường hay có táo bón. Hoặc liều nhỏ ( ít hơn 0, 3 g / kg ) thường gây táo bón ( Chinese Hebral Medicine ) .
Tác dụng lợi mật : Nước sắc Đại hoàng làm tăng co bóp túi mật, giãn cơ vòngOddi khiến mật bài tiết ( Trung Dược Học ) .
Tác dụng cầm máu : thuốc có công dụng cầm máu, rút ngắn thờỉ gian đông máu, làm giảm tính thẩm thấu của mao mạch, cải tổ độ bền của thành mạch, làm tăng Fibrinogene trong máu, làm mạchmáu co thắt tăng, kích thích tủy xương tạo tiểu cầu, nhờ đó làm tăng nhanh thời hạn đông máu. Thành phần cầm máu hầu hết làchất Chrysophanol ( Trung Dược Học ) .
Tác dụng kháng khuẩn : Đại hoàng có công dụng kháng khuẩnrộng, hầu hết so với tụ cầu, liên cầu, son g cầu khuẩn lậu, trực khuẩn bạch hầu, trực khuẩn thương hàn, phó thương hàn, kiết lỵ. Thành phần ức chế vi trùng hầu hết là dẫn chất của Anthraquinone. Thuốccòn có tính năng ức chế 1 số ít nấm gây bệnh và virút cúm ( Trung Dược Học ) .
Nước sắc Đại hoàng cho chó gây mê uống, gây hạ áp. Liềunhỏ của Đại hoàng kích thích tim ếch, liều lớn ngược lại, có tính năng ức chế ( Trung Dược Học ) .
Thành phần Emodin và Rhein trực tiếp ức chế sự sinh trưởng của tế bào ung thư của Melanoma, ung thư vú và ung thưgan kèm trướng nước ở bụng nơi chuột ( Chinese Hebral Medicine ) .
Nước sắc Đại hoàng có tính năng lợi tiểu, bảo vệ gan và giảm Cholesterol máu so với thỏ bị gây cao Cholesterol và cho uống thuốc. Tuy nhiên với chó thông thường thì không có tính năng ( Chinese Hebral Medicine ) .

 Vị thuốc Đại hoàng

( Công dụng, Tính vị, quy kinh, liều dùng …. )

 Tính vị qui kinh:

Hình ảnh đại hoàng thán

Đại hoàng vị đắng, tính hàn, qui kinh Tỳ, Vị, Đại tràng, Can, Tâm .
Theo những sách thuốc cổ : Sách Bản kinh : vị đắng hàn. Sách Danh y biệt lục : đại hàn, vô độc .
Sách Bản thảo cương mục : nhập Túc thái âm, thủ túc dương minh, thủ túc quyết âm, ngũ kinh huyết phần .

 Tác
dụng – Liều dùng:

Đãng địch trường vị, khứ hủ sinh tân ,. thôn g lợi thủ y cốc, đìều trung, hóa thực ; an hòa ngũ tạng ( Bản Kinh ) .
Luyện ngũ tạng, thông kinh, lợi thủy thũng, phá đàm thực, lãnh nhiệt tích tụ, súc thực, lợi đại tiểu trường ( Dược Tính Bản Thảo ) .
Tả nhiệt thông tiện, phá ứ ( Trung Dược Học ) .

Chủ
trị:

Trị kết tích ở trường vị do thực nhiệt, huyết ứ kết khối ở vùng bụng, kinh nguyệt bế, cuồng táo do thực hỏa, nôn ra máu, chảy máu cam, tiêu viêm ứ, bỏng nóng ( xức ở ngoài ) .
Liều dùng : 4 – 20 g. Tán bột dùng nên giảm liều lượng, dùng ngoài tùy ý .

Chú
ý:

Vị này không nên sắc lâu, khi sắc thuốc được rồi mới bỏ vào uống .

Kiêng
kỵ:

Đàn bà có thai, phụ nữ thời kỳ có thai hoặc sinh đẻ. Cơ thể suy nhược, dùng rất cẩn trọng. Bón người già, bón do huyết ứ cấm dùng .

Bảo
quản:

Để nơi khô ráo, dễ bị biến màu và sâu mọt, nên phơi khô và đậy kỹ, vào mùa hè nhiều lúc phơi lại .

 Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc
Đại hoàng

Trị các chứng lạ gây ra bởi đàm sinh ra, hễ ăn vào là mửa ra,
đều do có đàm trong ngực:

Hình ảnh đại hoàng thục
Đại hoàng 40 g, Cam thảo ( chích ) 10 g, sắc với một tô nước còn lại nửa tô, chiêu thức này để quét đàm ra hết, nếu bỏ Hà thiên cao vào làm hoàn thì lại càng tốt ( Kim Quỹ Yếu Lược ) .

Trị trường vị có thực nhiệt, táo bón:

Đại hoàng 10 – 15 g, Hậu phác 8 g, Chỉ thực 8 g, sắc, hòa Mang tiêu 10 g uống ( Đại Thừa Khí Thang – Thương Hàn Luận ) .

Trị trường vị có thực nhiệt,
táo bón:

Đại hoàng 10-15 g, Chỉ thực, Hậu phác đều 6-8 g, sắc uống ( Tiểu Thừa Khí Thang – Thương Hàn Luận ) .

Trị mửa ra máu, chảy máu mũi, tâm khí bất túc:

Đại hoàng 80 g, Hoàng liên, Hoàng cầm, mỗi thứ 40 g, sắc với 3 chén nước, còn 1 chén uống ( Tả Tâm Thang – Kim Quỹ Yếu Lược ) .

Trị bụng đau do trường ung,
táo bón:

Đại hoàng 12 g, Mẫu đơn bì 16 g, Đào nhân, Đông qua tử, Mang tiêu mỗi thứ 12 g, sắc uống ( Đại Hoàng Mẫu Đơn Bì Thang – Kim Quỹ Yếu lược ) .

Trị huyết trệ, kinh bế và sản hậu ứ huyết, bụng dưới đau như
cắt:

Đại hoàng 12 g, Đào nhân 12 g, Miết trùng 4 g, sắc uống ( Hạ Ứ Huyết Thang – Kim Quỹ Yếu Lược ) .

Trị nôn ra máu, đau xóc lên:

Xuyên Đại hoàng 40 g, tán bột. Mỗi lần uống 4 g, sắc với 1 chén nước Sinh địa, còn nửa chén, uống ( Giản Yếu Tế Chúng phương ) .

Trị nhiệt bệnh nói sảng:

Xuyên Đại hoàng 200 g, xắt nhỏ, sao hơi đỏ rồi tán bột, dùng Lạp tuyết thủy 5 thăng nấu cô lại như cao. Mỗilần uống nửa muỗng càfê với nước lạnh ( Thánh Huệ phương ) .

Trị thắt lưng đau, chân đau do phong khí:

Đại hoàng 80 g, xắt như con cờ, trộn một tí sữa vào, sao khô đừng để cho đen. Mỗi lần dùng 8 g sắc với 3 chén nước lớn và 3 lát Gừng, uống lúc đói. Sau khi uống xổ ra vật dơ nhưmũi thì giảm đau ( Hải Thượng phương ) .

Trị phong nhiệt tích ẩn bên trong, hóa đờm dãi, trị tức đầy,
tiêu thực, hóa khí, dẫn huyết:

Đại hoàng 160 g, Khiên ngưu tử 50% sao, 50% để sống, toàn bộ 160 g tán bột, trộn với mật làm viên, to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần uống 10 viên với nước. Nếu cần lượng mạnh hơn thì hoàn toàn có thể tăng lên 20 viên. Trong sách ‘ Vệ Sinh Bảo Giám ’ dùng Tạo giáp nấu cao, hòa với thuốc bột làm thành viên, gọi là ‘ Cổn Đờm Hoàn ’ hoặc ‘ Toàn Chân Hoàn ’. Ngày xưa, Kim Tuyên Tông uống có hiệu suất cao nên ban cho cái tên “ Bảo An Hoàn ” ( Kinh Nghiệm phương ) .

Bài thuốc ‘Cổn Đàm Hoàn’ trị đàm gây ra trăm thứ bệnh, chỉ trừ tiêu chảy, trước hay sau khi có thai thì cấm dùng:

Đại hoàng tẩm rượu chưng chín, sắc mỏng mảnh phơi khô 320 g, Sinh hoàng cầm 320 g, Trầm hương 20 g, Thanh mộc thạch 80 g và Diêm tiêu 80 g, cho vào nồi, lấyđất sét trét kín, đốt cho đỏ lên rồi nghiền bột 80 g. Các vị trên đều tán bột, lấy nước làm viên, to bằng hạt ngô đồng. Thường uống 10-20 viên, bệnh nặng uống 50-60 viên, nhẹ hoặc chậm uống 70-80 viên, cần gấp thì uống 120 viên với nước nóng, nằm yên đừng cử động để trục đàm trệ ở thương tiêu. Uống ngày đầu ra hết bào bọt, sau ra nhớt dãi, nếu chưa thì uống tiếp. Ngày xưa. Vương Ẩn Quân hàng năm dùng bài này để chữa lành hàng vạn bệnh ( Dưỡng Sinh Chủ Luận phương ) .

Trị đàn bà kinh huyết không thông, xích bạch đới, Rong kinh,
tiêu ra máu, các chứng lâm:

Cẩm văn đại hoàng 1 cân chia làm 4 phần : Một phần ngâm với 1 chén Đồng tiện, muối ăn 8 g, ngâm 1 đêm, xắt mỏng mảnh phơi khô ; 1 phần dùng rượu ngon tẩm 1 chén trong mộtngày, bào mỏng mảnh, lại lấy Ba đậu nhân 35 hạt sao với nó, tới khi Ba đậu vàng thì bỏ đi, chỉ lấy Đại hoàng ; Một phần ngâm 1 chén nước với Hồng hoa 160 g nấu một đêm, xắt mỏng mảnh, phơi khô ; Một phần dùng 4 lượng Đương quy bỏ vào một chén giấm nhạt tẩm một đêm phơi khô, bỏ Quy đi, xắt lát mỏng dính, phơi khô. Tất cả tán bột, trộn với mật làm thành viên to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần uống 50 viên, lúc đói với rượu ấm. Chờ khi đi cầu ra những vật dơ là có hiệu nghiệm ( Y Lâm Tập Yếu phương ) .

Trị các loại bệnh ở tâm phúc, các loại bệnh hiểm nghèo:

Ba đậu, Đại hoàng, Can khương mỗi thứ 40 g, tán bột, trộn với mật, quết một ngàn chày rồi viên bằng hạt đậu nhỏ. Mỗi lần uống 3 viên. Hễ khi trẻ con chạm vía làm tâm bụng căng đau như dùi châm, dao cắt, thở gấp, cấm khẩu, chết lăn quay, lấy nước ấm hoặc rượu cho uống với thuốc thêm 3 viên nữa, khi nào trong bụng chuyển sôi là được, tới khi tiêu hoặc mửa ra là tốt. Nếu miệng đã cấm khẩu, cậy răng đổ thuốc vào, bài này của Trọng Cảnh, ông Bùi Tú chức Tư Không đổi ra làm tán nhưng không hay bằng viên ( Đồ Kinh phương ) .

Trị trong bụng căng đầy, bỉ khối, có hòn cục:

Đại hoàng 400 g, tán bột, 3 thăng giấm, 2 muỗng mật ong, trộn, nấu lên làm viên, to bằng hạt ngô đồng lớn. Mỗilần uống 30 viên với nước gừng sống, khi nào mửa hoặc đi tiêu là được ( Ngoại Đài Bí Yếu ) .

Trị bụng sườn tích khối:

Phong hóa thạch hôi, tán bột, nửa cân, sao thật chín xong đợinguội, bỏ bột Đại hoàng 40 g sao chín, bỏ bột 20 g Quế tâm vào, sao qua rồi cho giấm gạo vào làm thành cao, phết vào vải, dán lên nơi đau ( Đan Khê Tâm Pháp ) .

Trị bụng sườn tích khối:

Đại hoàng 80 g, Phác tiêu 40 g tán bột, lấy tỏi đâm nhuyễn trộn dán ( hoặc gia thêm 40 g A ngùy rất hay ) ( Đan Khê Tâm Pháp ) .

Trị tích tụ lâu ngày không khỏi, đại tiểu tiện không thông, có
cảm giác như cái gì thốc lên trái tim, bụng sình căng đau, ăn không tiêu:

Đại hoàng, Bạch thược mỗi thứ 80g, tán bột, trộn hồ làm viên, to bằng
hạt ngô đồng lớn, mỗi lần uống 40 viên, ngày 3 lần, hễ thấy chuyển là
được (Thiên Kim phương).

Trị cam tích, tỳ tích, dùng cho người lớn cũng như trẻ con:

Cẩm vân đại hoàng 120 g, tán bột. Lấy một chén giấm đổ vào trong nồi đất, nấu lửa nhỏ thành cao, bỏ trên miếng ngói phơi nắng và sương 3 ngày đêm, nghiền nát. Lại dùng Lưu hoàng 40 g, Quan quế chi 40 g, tán nhuyễn. Trẻ nhỏ dưới 10 tuổi, dùng 2 g, người lớn 6 g, uống với nước cơm. Kiêng toàn bộ những loại thức ăn sống lạnh, chỉ dùng cháo trắng nửa tháng, nếu điều trị một lần không lành, thì nửa tháng sau uống một lần nữa ( Thánh Tế Tổng Lục ) .

Trị trẻ nhỏ bị loa lịch, sài đầu hoặc bụng sình, rồi lại khỏi,
phát sinh nhiều biến chứng:

Đại hoàng loại tốt 360 g, bỏ vỏ, gĩa nát, tán bột. Lấy 3 thăng rượu ngon với gạo bỏ vào trong bát sành, đem nấu cách thủy thành cao, viên thành hoàn, tobằng hạt ngô đồng. Trẻ nhỏ dưới 3 tuổi : uống 1 lần 7 viên mỗi ngày. Nếu tiêu ra phân như nước mũi xanh đỏ là tốt, nếu uống vào không hạ thì phải thêm từ từ, nếu hạ quá phải giảm bớt. Kiêng ăn vật độc, mẹ còn cho con bú cấm uống ( Thôi Tri Để phương ) .

Trị các loại nóng của trẻ nhỏ:

Đại hoàng nướng chín, Hoàng cầm mỗi thứ 40 g tán bột, luyện mật làm viên, tobằng hạt mè lớn. Mỗilần uống 5-10 viên với mật ( Có thể thêm Hoàng liên gọi là ‘ Tam Hoàng Hoàn ’ – Tiểu Nhi Dược Chứng Trực Quyết ) .

Trị cốt chưng, tích nhiệt, vàng ốm dần dần:

Đại hoàng 4 phần, sắc với 5-6 chén Đồng tiện còn 4 chén, bỏ bã, uống 2 lần lúc đói ( Quảng Lợi phương ) .

Trị xích bạch trọc, lâm chứng:

Đại hoàng tốt, tán bột. Mỗi lần dùng6 phân. Dùng 1 cái trứng gà, soi thủng 1 lỗ, xong bỏ thuốc vào, khuấy đều, chưng chín, ăn lúc đói, không quá 3 lần ( Giản Tiện phương ) .

Trị tướng hỏa bí kết:

Bột Đại hoàng 40 g, bột Khiên ngưu 20 g. Mỗi lần uống 12 g. Có quyết lãnh thì uống với rượu, không có quyết lãnh mà bứt rứt ở tim thì uống với mật ( Bảo Mệnh Tập ) .

Trị các chứng lỵ giai đoạn đầu:

Đại hoàng nướng chín, Đương quy mỗi thứ 12 g, người mạnh dùng tới 40 g, sắc uống cho đi cầu. Có thể thêm Binh lang ( Tập Giản phương ) .

Trị nhiệt lỵ mót rặn:

Đại hoàng 40 g, ngâm rượu nửa ngày, sắc uống cho đi cầu ( Tập Giản phương ) .

Trị suyễn đột ngột muốn chết, không nói được, nôn ọe dãi nhớt:

Đại hoàng, Nhân sâm, mỗi thứ 20 g, sắc với 2 chén nước còn 1 chén, uống nóng ( Thế Y Đắc Hiệu phương ) .

Trị đàn bà huyết tích đau:

Đại hoàng 40 g, rượu 2 thăng, nấu thật sôi, uống thì đi cầu được ( Thiên Kim phương ) .

Trị sản hậu ra huyết khối:

Bột Đại hoàng 40 g, giấm ngon nửa thăng, nấu thành cao, làm thành viên, to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần uống 5 viên với giấm nóng, uống lâu sẽ khỏi ( Thiên Kim phương ) .

Trị chứng khí thống do huyết khô:

Cẩm văn đại hoàng, ngâm rượu, xắt mỏng dính, phơi khô 160 g, tán bột. Giấm ngon 1 thăng, nấu thành cao, trộn thuốc bột làm thành viên to bằng hạt súng. Mỗi lần uống 1 viên với rượu trước khi đi ngủ, đại tiện thông 1-2 lần thì chất độc hồng hồng tự nhiên ra, đó là bài thuốc hay để điều kinh ( hoàn toàn có thể thêm Hương phụ ) ( Tập Nghiệm phương ) .

Trị đàn bà âm hộ đau:

Đại hoàng 40 g, Dấm 1 thăng sắc uống ( Thiên Kim phương ) .

Trị dịch hoàn sa xuống gây nên đau:

Bột Đại hoàng tẩm giấm, xức vào đó, khô thì thay cái mới ( Mai Sư phương ) .

Trị thấp nhiệt, chóng mặt không chịu nổi:

Đại hoàng sao rượu, tán bột. Mỗi lần uống 8 g với nước trà, đó là trị tiêu có tính cấp thời ( Đơn Khê Tâm Pháp ) .

Trị trẻ nhỏ não bị nhiệt, thường muốn nhắm mắt:

Đại hoàng 0,4 g, ngâm với 3 chén nước 1 đêm. Một tuổi : uống nửa chén, còn dư thì bôi lên đầu, khô thì bôi tiếp ( Diêu Hòa Chúng Chí Bảo phương ) .

Trị mắt đau, mắt đỏ nghiêm trọng:

Tứ Vật Thang thêm Đại hoàng sắc rượu uống ( Truyền Tín Thích Dụng phương ) .

Trị răng đau do vị hỏa:

Ngậm một ngụm nước, lấy giấy cuộn lại, lấy bột Đại hoàng, đau bên nào thổi vào mũi bên ấy ( Nho Môn Sự Thân ) .

Trị răng đau do phong nhiệt:

Đại hoàng bỏ vào trong bình, đốt cháy tồn tính, rồi tán bột, xức buổi sáng và chiều ( Thiên Kim phương ) .

Trị chân răng thường ra máu, lở rụng dần và miệng hôi:

Đại hoàng ngâm với nước vo gạo cho mềm, Sinh địa hoàng, hai thứ đều xắt vòng quanh 1 lát, hợp cả hai thứ dán lên chỗ đau, một đêm là khỏi, chưa lành phải dán lại. Kiêng trò chuyện ( Bản Sự phương ) .
Đại hoàng, Khô phàn, 2 vị bằng nhau, tán bột, xức vào, ra nhớt dãi là tốt ( Thánh Huệ phương ) .

Trị trong mũi lở loét:

Sinh địa hoàng, Hạnh nhân đều giã nát, trộn với mỡ heo, xức vào ( Thánh Huệ phương ) .

Trị trong mũi lở loét:

Sinh địa hoàng, Hoàng liên mỗi thứ 4 g, Xạ hương 1 chút, tán bột, trộn dầu xức vào ( Thánh Huệ phương ) .

Trị từ trên cao rơi xuống hoặc gỗ đá đè làm bị thương, các loại
tổn thương làm ứ huyết, ngưng tích, đau không chịu được:

Rượu Đại hoàng nấu 40 g, Hạnh nhân bỏ vỏ 21 trái, nghiền nhỏ, 1 chén rượu, sắc còn 6 phân, uống khi gà gáy tới sáng, sẽ tan ứ huyết ( Tam Nhân phương )

Trị chấn thương ứ huyết ở bên trong căng đầy:

Đại hoàng, Đương quy, liều lượng bằng nhau, sao, nghiền nát. Mỗilần uống 16 g với rượu ấm, chờ khi đi ra vật độc thì lành ( Hòa Tễ Cục phương ) .

Trị chấn thương ứ huyết một chỗ làm sốt về chiều:

Đại hoàng bột, trộn nước gừng xức vào ( Tập Giản phương ) .

Trị dao cắt đứt da, đau nhức, táo bón:

Đại hoàng, Hoàng cầm tán bột, 2 vị bằng nhau, luyện viên với mật. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 10 viên, trước bữa ăn với nước ( Thiên Kim phương ) .

Trị lở nứt vì lạnh:

Bột Đại hoàng trộn nước xức vào ( Vệ Sinh Bảo Giám ) .

Trị bị đánh đập sưng đau:

Bột Đại hoàng trộn với giấm bôi vào ( Vệ Sinh Bảo Giám ) .

Trị cứu gây nên lở loét vì độc:

Đại hoàng, Phác tiêu mỗi thứ 20 g, tán bột, uống với nước, đi cầu được là đỡ ( Trương Cảo phương ) .

Trị khỉ cắn mà vết thương lở độc:

Bột Đại hoàng trộn xứcvào ( Trương Cảo phương ) .

Trị đơn độc sưng đỏ cả người:

Đại hoàng mài với nước, bôi lên chỗ đau ( Cấp Cứu phương ) .

Trị sưng độc giai đoạn đầu:

Đại hoàng, Ngũ bội tử, Hoàng bá, lượng bằng nhau, tán bột, trộn với nước sông mới múc lên, bôi ngày 4-5 lần ( Trửu Hậu phương ) .

Trị mụn nhọt sưng nóng đỏ:

Bột Đại hoàng, trộn với giấm, bôi vào, khô thì thay cái mới, cho đến khi khỏi ( Trửu Hậu phương ) .

Trị vú sưng:

Đại hoàng, Phấn thảo, mỗi thứ 40 g, tán bột, nấu với rượu ngon thành cao, để dành, bôi thuốc lên miếng lụa, dán vào. Trước khi dán phải uống 1 muỗng với rượu nóng. Sáng sớm sẽ đi ra những vật độc ( Phụ Nhân Kinh Nghiệm phương ) .

Trị phong cùi lở loét:

Đại hoàng nướng chín 40 g, Tạo giáp thích 40 g, tán bột. Mỗi lần uống 1 muỗng lúc đói, với rượu nóng, đi cầu được rồi, ra những vật dơ, xong dùng Hùng hoàng, Hoa xà hoặc bài ‘ Thông Thiên Tái Tạo Tán ’ mới dứt căn ( Thập Tiện Lương phương ) .

Trị bỏng nóng:

Đại hoàng thứ tốt, nghiền sống thành bột, trộn mật, bôi. Không những có công dụng cầm đau mà khỏi bị sẹo nữa ( Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển ) .

Trị trung tiêu, thượng tiêu có nhiệt đàm sinh ra đau nửa đầu,
các loại thuốc hầu như không có hiệu quả, tổn thương tới mắt:

Dùng Đại hoàng khuấy với mật ong và nước Trúc lịch, cửu chưng cửu sái, viên hồ bằng hạt mè mà uống lần 12 g với nước Bạc hà. Lại trị tỳ vị ở trung tiêu bị thấp nhiệt bám xuống thận kinh, đến nỗi ăn no rồi đi ngủ thì bị di mộng tinh. Khi ngủ nên uống 3-16 g với nước sắc Thăng ma, Trần bì để cho hết thấp nhiệt ( Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển ) .

Trị mắt đỏ, mắt đau:

Đại hoàng một chút ít, thêm một chút ít Hồng hoa, Sinh địa, chưng cách thủy, lấy giấy thấm nước đắp, không nên sắc lâu, khi sôi xong đổ vào để uống ( Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển ) .

Trị thương hàn phát ở âm kinh mà lại đưa xuống dưới, làm cho
đầy tức ở dưới tim nhưng không đau, đè vào mềm, đó là chứng Bỉ

Dùng bài ‘ Đại Hoàng Hoàng Liên Tả Tâm Thang’làm chủ, trong đó Đại hoàng 80 g, Hoàng liên 40 g. Sắc Đại hoàng cho thật sôi rồi lấy 2 bát ngâm với vị trước đó, chia ra 2 lần uống ( Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển ) .

Trị nhọt đau sưng

Dùng Đại hoàng cùng với Bạch cập, Bạch liễm ( sao ), Trần tiểu phấn, Một dược, Nhũ hương, uống với giấm và mật ( Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển ) .

Trị bỏng:

Đại hoàng tán bột trộn dầu mè xức nơi bị bỏng lửa, bỏng nước sôi và sưng tấy do chứng nhiệt ( Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển ) .

Trị thận suy mạn tính:

Bệnh viện Thành Phố Hà Nội Bắc Kinh báo cáo giải trình : dùng Đại hoàng 30-60 g sống ( nếu sao, dùng 20 g ), Mẫu lệ ( nung ) 30 g, Bồ công anh 20 g, sắc còn 600 – 800 ml. Thụt lưu đại trường mỗi ngày 1 lần. Bệnh nặng 2 lần. Làm sao cho bệnh nhân mỗi ngày tiêu 3-4 lần là được. Kết quả : Trong 20 ca, tổ A 10 ca ( Creatin in 10 mg % ), triệu chứng cải tổ, urê giảm, tác dụng rõ. Tổ B 6 ca ( Creatinin 10-15 mg % ), tác dụng kém. Tổ C 4 ca ( Creatin in 15 mg % ), hiệu quả kém hơn ( Tất Tăng Kỳ, Trung Y Tạp Chí 1981, 9 : 21 ) .

Trị xuất huyết tiêu hóa trên:

Dùng bột ( viên hoặc xi rô ) Đại hoàng trị 890 ca xuất huyết tiêu hóa trên ( không gồm có xuất huyết do xơ gan ), mỗi lần uống 3 g, ngày 3 lần, kiểm tra phân thấy âm tính hoặc dương thế nhẹ mới ngưng uống. Trong thời hạn điều trị, không dùng những loại thuốc cầm máu khác. Chảy máu nhiều thì truyền rnáu hoặc Gluco. Kết quả trong 890 ca có 868 ca máu cầm, tỉ lệ 97 %. Bình quân thời hạn cầm máu là 2 ngày, bìnhquân lượng Đại hoàng dùng cho mỗi bệnh nhân là 18 g ( Tiêu Hồng Hải, Trung Tây Y Kết Hợp Tạp Chí 1982, 2 : 85 ) .

Trị tụy viêm cấp:

Tác gỉa dùng Sinh đại hoàng sắc, mỗi lần 30-60 g. Cứ 1 – 2 giờ uống 1 lần cho đến khi bụng giảm đau, Amyase nước tiểu thông thường, khi bạch cầu giảm thì bớtliều dần. Đã trị100 ca, trừ những chứng nặng đều không dùng chiêu thức hạ áp lực đè nén dạ dày, ruột, không nhịn ăn. Một số ít bệnh nhân truyền dịch hoặc dùng thêm trụ sinh. Sau khi bệnh không thay đổi, liên tục dùng viên Đại hoàng, mỗi lần 3 g, ngày 2 lần để củng cố. Kết quả : tòa n bộ bệnh nhân đều có hiệu quả. Bình quân sau 2 ngày, lượng Amylase trong nước tiểu thông thường, sau 3 ngày thì bụng hết đauvà những triệu chứng rối loạn ở bụng cũng hết. Sau 5 ngàythửnghiệm thấy SGPT phục sinh thông thường. Bình quân mỗi bệnh nhân dùng 450 g Đại hoàng ( Trung Tây y kết Hợp Tạp Chí 1982, 2 : 85 ) .

Trị ruột viêm hoại tử xuất huyết:

Tác gỉa dùng thuốc sắc Đại hoàng sống phối hợp truyền dịch cân đối nước điện giải trị14 ca. Người lớn mỗi lần uống Đại hoàng sống 24-30 g dưới dạng thuốc sắc, mỗi ngày 2-3 lần. Trừ 2 ca không khỏi, còn lại đều tốt. Thườn g sau 2-6 lần uống, bụng giảm đau rõ. Triệu chứng nhiễm độc được cảithiện, phân có máu và mũi chuyển thành phân lỏng ( Chu Kiến Nghi, Phúc Kiến trung Dược Tạp Chí 198 1, 11 : 36 ) .

Trị tai biến mạch máu não:

Bệnh viện Trung y thành phố Tôn Nghĩa trị 72 ca tai biến mạch não ( não xuất huyết 11 ca, nhũn não 61 ca, có những triệu chứng : trung bình 4 ngày không đại tiện, rêu lưỡi vàng nhớt, hoặc khô. Dù ng Đại hoàng 12 g, Mang tiêu 10 g ( hòa uống ), Chỉ thực ( hoặc Hậu phác 9 g ), Cam thảo 6 g, sắc còn 200 m, chia 2 lần uống, cứ 2 giờ 1 lần. Nếu hôn mê thêm An Cung Ngưu Hoàng Hoàn1-2 viên. Thường chỉuống 1-2 lần là tỉnh, triệu chứng giảm, bệnh nhẹ hơn. Trong số 18 ca hôn mê, sau khi uống thuốc tỉnh 10 ca, không biến hóa 8 ca ( Thang Tống Minh, Trung Tây Y Kết Hợp Tạp Chí 1983, 1 : 19 ) .

Trị chứng lipid huyết cao:

Dùng cồn chiết xuất Đại hoàng làm viên 0,25 g, trị 47 ca, mỗi ngày vào lúc sáng sớm, uống 3 viên, liên tục 3 tuần, hiệu quả tốt. Số bệnh nhân có chỉ số Triglyceride và b-Lipoprotein caođạt hiệu quả 76 % ( Tiêu Đông Hải, Thượng Hải Trung Y Dược Tạp Chí 1988, 8 : 2 ) .

Trị viêm gan vàng da cấp tính:

Dùng liều cao Đại hoàng trị 80 ca, người lớn dùng 50 g, trẻ nhỏ 25-30 g, sắc uống, mỗi ngày 1 lần, trung bìmh dùng 16 g mỗi ngày. Kết qủa hồi phục công dụng gan, những triệu chứng cải tổ tốt, tỉ lệ có tác dụng là 95 %, tốt 81,25 % ( Ngô Tài Hiền, Trung Tây Y Kết Hợp Tạp Chí 1984, 2 : 88 ) .

Trị Amidal viêm có mủ cấp tính:

Mỗi ngày dùng Đại hoàng ( sống ) 15 g, trẻ nhỏ dùng 8 – 10 g, hòa với 250 ml nước sôi, uống nuốt dần, 2 giờ uống 1 lần, hoàn toàn có thể uống 4 lần. Theo dõi 22 ca, tác dụng tốt, trung bình 2-4 ngày thì khỏi ( Lâm Văn Mổ, Phúc Kiến Trung Dược Tạp Chí, 1987, 2 : 43 ) .

Tham
khảo:

Tác dụng của Đại hoàng trong các tài liệu khác

Đại hoàng thông được kinh nguyệt ở đàn bà con gái, tiêu phù thũng, thông đại tiểu trường, tán bột hoặc mài với rượu dán vào chữa được những nơi nóng nẩy mụn nhọt có độc, thời khí, phiền nhiệt, sưng đau ( Dược Tính Bản Thảo ) .
Đại hoàng tuyên thông được toàn bộ mọi chứng thuộc khí, điều hòa được huyết mạch, nó thông lợi được quan tiết ( khớp ), tiêu tan chỗ ủng trệ, thủy khí, ôn chướng, nhiệt ngược [ sốt rét ] ( Nhật Hoa Chư Gia Bản Thảo ) .
Đại hoàng tả được những xác nhận nhiệt, hạ tiêu thấp trệ, tiêu túc thực, tả được dưới tim đầy tức ( Trân Châu Nang ) .
Đại hoàng chữa được xích bạch hạ lỵ, mót rặn, tiểu rít, táo kết do thực nhiệt, sốt về chiều, hôn mê nói xàm, vàng da, lở láy nóng nảy ( Bản Thảo Cương Mục ) .
Đại hoàng sở dĩ bẩm thụ được khí trọc âm của đất, được hấp thụ hàn khí của trời nữa, thế cho nên nó được chính cái vị đắng, khí của nó rất lạnh nhưng mà không độc. Vào kinh túc Dương minh, túc Thái âm, túc Quyết âm và cả thủ Dương minh kinh nữa. Cả khí và vị của nó đều hậu cả ( Bản Thảo Kinh Sơ ) .
Đại hoàng tính của nó cực kỳ mãnh liệt, nên người ta thường gọi biệt hiệu của nó là Tướng quân, như bài ‘ Tả Tâm Thang ’ trị được chứng tâm khí bất túc mà sát khí thì có thừa vậy. Dù bảo rằng là tả tâm nhưng thực ra tả hỏa ẩn núp trong huyết vậy. Ngày xưa Trương Trọng Cảnh chữa chứng đầy tức ở dưới tim thường dùng Đại hoàng, Hoàng liên ( tức là bài ‘ Tả Tâm Thang ’ ), đó là tả khí thấp nhiệt ở trường vị, thật ra mà nói thì không tả gì đến tâm cả. Vì bệnh phát ra ở tâm mà hay chạy xuống dưới, do đó nó mới làm ra đầy tức, ấy là hàn khí nó lại nhập vào huyết phận, sát khí vì được chỗ hư, nên mới kết lại ở thượng tiêu, nên mới nói là tả tâm, thực ra là tả Tỳ vậy ( Bản Thảo Đồ Giải ) .
Đại hoàng tính rất lạnh và rất đắng, trầm mà không giáng, tẩu tán mà không giữ gìn. Tính của nó chuyên vào Dương minh và Vị phủ Đại Tiểu trường ( Bản Thảo Cầu Chân ) .
Đại hoàng vị đắng, tính hàn, màu vàng, khí hơi xông lên. Thiên ‘ Ngọc Cơ Chân Tạng Luận ” nói rằng, ngũ tạng trong khung hình con người bẩm thụ khí của vị khí, vì vị khí là cái gốc. Vị khí yên thì ngũ tạng cũng yên, nên nói rằng yên thì hòa được ngũ tạng. Tôi nghĩ rằng : Đại hoàng tính ức dương mà nuôi âm, nó có tính cách yên được ngũ tạng thực là công đứng đầu của nó. Vì nó có công dụng phá tích ứ, tháo chảy nhanh gọn nên gọi là tướng quân, nên thường sợ mà không dùng tới nó ( Bản Thảo Sùng Nguyên ) .
Đại hoàng khí lạnh bởi bẩm thụ thủy khí dù cho trời đông rét tuyết. Nhập thủ Thái dương hàn thủy Tiểu trường kinh. Vị nó không độc, nó được những cái vị hỏa phương Nam của đất nên vào thủ thiếu âm Tâm kinh, thủ thiếu dương tướng hỏa Tam tiêu, khí vị của nó đều có tính giáng âm ( Bản Thảo Kinh Giải ) .

Dùng Đại hoàng người ta chỉ biết nó cótác dụng khai thông
được trì trệ, tiêu bế tắc và đẩy được tích trệ, chứ không biết rằng nó
hay lưu hành được hỏa khí. Nó đã được Hỏa sinh ra Thổ, vì Đại hoàng màu
vàng, khí thơm, vì vậy là thuốc chữa Tỳ, nhưng ngoài ra còn có nghĩa là
trong chỗ vàng đó nó lại có thể thông suốt được nữa, dáng của nó như gấm
vân hoa, thể chất và màu tím đậm, đó chẳng phải nó thuộc Hỏa chạy suốt ở
trong Thổ hay sao (Bản Thảo Sơ Chướng).

Khí hư dùng với Nhân Sâm là bài ‘ Hoàng Long Thang ’ ; Huyết hư dùng vớỉ Đương qui là bài ‘ Ngọc Chúc T’án ’ ; Dùng thêm Cam thảo, Cát cánh để thuốc bớt hành ; Dùng với Mang tiêu, Hậu phác làm tăng thêm lực của thuốc. Dùng nhiều hoặc ít tùy theo khung hình hưhoặc thực. Nếu dùng lầm sẽ giống như dùng chim độc vậy ( Cản h Nhạc Toàn Thư ) .
Hợp với Hậu phác, Chỉ thực trịbụng ngực đầy ; Hợp với Hoàng liên trị chấn thủy đầy ; Hợp với Cam toại, A giao trị thủy và huyết ; Hợp với Thủy điệt, Manh trùng, Đào nhân để trị ứ huyết ; Hợp với Hoàng bá, Chi tử trị vàng da ; Hợp với Mang tiêu trị bỉ khối … ( Dược Chứng Bản Thảo ) .
Thiên kim phương và những môn thuốc khác của Trọng Cảnh như bài ‘ Tam Hoàng Thang ’ đều ghi rằng : Người bị tâm nóng quá, thêm Đại hoàng tẩm với rượu thì vào kinh Thái dương, muốn vào kinh khác thì không dùng rượu, vì tẩm rượu lâu mùi vị của nó nhẹ đi, nhờ sức của rượu đưa đi hoàn toàn có thể lên tới chỗ rất cao, rửa rượu thì không tả hạ mạnh, vì vậy Đại hoàng dùng trong bài ’ Đại Thừa Khí Thang ’ đều tẩm rượu, duy có bài ‘ Tiểu Thừa Khí Thang ’ thì để sống, vậy rượu là tay lái của Đại hoàng, không riêng gì Cát cánh mới làm cho nổi lên đến giữa ngực để trừ bỏ thấp nhiệt, kết nhiệt. Người xưa nói rằng, để sống mà dùng thì trừ nhiệt làm hết đau mắt đỏ. Lưu Hà Gian nói rằng : “ Vì Đại hoàng chưa chế rượu thì nhiệt ở thượng bộ không trừ được ” là chính vì lẽ đó ( Dược Phẩm Vậng Yếu ) .

Source: dolatrees.com
Category: Cây

Đàm Minh Đứchttps://dolatrees.com
Tôi là Đàm Minh Đức người đã từng gắn bó và nghiên cứu rất nhiều năm trong ngành nông nghiệp. Trong đầu tôi luôn suy nghĩ về việc trồng cây gì và ăn quả gì để dân tộc Việt Nam bớt nghèo. Dolatrees là một Websites được viết từ những trải nghiệm thực tế và từ cái tâm của mình. Đây là một kênh bạn có thể tham khảo để nâng cao sức khỏe và cuộc sốc của bạn

Read More

Related Articles

BÌNH LUẬN

Vui lòng nhập bình luận của bạn
Vui lòng nhập tên của bạn ở đây