Sự tích cây sung và mối tình kinh/thượng Kontum-Lê Minh Sơn

Rate this post

SỰ TÍCH CÂY SUNG VÀ MỐI TÌNH KINH – THƯỢNG

ĐHKT Lê Minh Sơn

Trước UBND Thành phố Kontum hiện nay, có một cây sung cổ thụ tàn lá to lớn, xanh đẹp sừng sững đứng trên vỉa hè bên ngoài hàng rào. Không rõ cây sung này có từ bao giờ, chỉ nhớ thời học sinh thường qua lại con đường Nguyễn Huệ, đã nhìn thấy cây sung thành ra thân quen. Vào mùa sung ra quả, chi chít quả xanh, nâu dắt díu trên cành, rồi quả đỏ chín thơm lựng rụng đầy vỉa hè…

Bạn đang đọc: Sự tích cây sung và mối tình kinh/thượng Kontum-Lê Minh Sơn

Thân quen thành ra chú ý khám phá. Ngày xưa nơi khu vực này, gần đường Tố Hữu ngày này, có một làng dân tộc bản địa Bahnar mang tên Kon H’ra ( còn viết Hara ). Người dân tộc bản địa thường hay đặt tên làng theo tên sông suối, cây cối … “ H’ra ” tiếng Bahnar có nghĩa là “ Cây sung ”, làng Kon H’ra có nghĩa là làng có nhiều cây sung .
Cây sung là giống cây rừng hay sống gần sông nước, có nhiều tác dụng như lấy gỗ ; quả, lá, rễ … đều là vị thuốc chữa nhiều bệnh, đặc biệt quan trọng vỏ cây có hiệu quả chữa bệnh sốt rét rừng. Người Bahnar hay gọi những vị già làng, những người lớn tuổi có uy tín trong làng một cách thân thương : “ Cây sung đầu suối ”. Làng Kon H’ra này theo đạo Công giáo từ rất lâu, từ thời cha Do lên ở nhà thời thánh Tân Hương ( 1850 ). Dân làng H’ra cùng sống chung tự do với những làng kề cận như Plei Rơhai ( vị trí gần Tỉnh đội đối lập trường PTTH Kontum giờ đây, làng Plei Don ( trên đường Trần Phú đối lập đình Lương Khế ) … và làng người Kinh Trại Lý, Gò Mít ( Tân Hương giờ đây ). v.v.

Về mặt tôn giáo, Họ đạo Kon Hara thường trực Trung Tâm truyền giáo Rơhai ( nhà thời thánh Tân Hương thời nay ). Cây sung này chắc có lẽ rằng không phải mọc ngẫu nhiên, mà phải là hậu duệ của rừng sung rất lâu rồi, nay bỗng trở nên đơn độc, cô lẻ đến nỗi không còn mấy ai nhớ đến gốc tích. Mà cũng phải, vì Làng Cây Sung ( Kon H’ra ) cũng đã sơ tán đi khỏi vị trí từ lâu .
Chuyện kể rằng … Vào nửa cuối thế kỷ 17, khi người Kinh dưới đồng bằng lũ lượt kéo nhau lên định cư trên đất Kontum vì nhiều nguyên do : tìm kế sinh nhai, trốn tránh cơn bắt đạo của triều Nguyễn … đã làm cho đời sống vốn yên bình nơi đây bị trộn lẫn. Người dân tộc bản địa hay có tục “ chạy làng ”. Làng Kon H’ra đã di tán làng sang bên kia sông Dak Bla, định cư nơi vị trí mới là làng Kon H’ra Kơtu lúc bấy giờ. ( Về sau, năm 1931 [ 1 ], làng Plei Rơhai cũng dời làng qua bên kia sông ngay vị trí giờ đây ; làng Plei Don cũng sơ tán đến vị trí thời nay gần làng Phương Quí ) .
Vào một năm nọ, trời đổ mưa lớn, sấm sét đã đánh cháy rụi ngôi Nhà Rông của làng. Quá kinh hãi ! Dân làng tin rằng Yàng ( Thần Linh, Chúa ) đã không muốn mọi người bỏ đất cũ mà đi đến chỗ mới này. Dân làng họp lại. Có 2 bạn bè là 2 già làng uy tín. Người anh cùng một số ít lũ làng thì vẫn ở lại kiến thiết xây dựng nơi định cư mới ; còn người em thì quyết tâm lên đường, với một vài mái ấm gia đình, gồm thanh nam nữ tú quay trở lại làng cũ. Quay về tới nơi thì không thể nào lên được vị trí trước kia được nữa, họ đành phải dựng nhà lập làng bên dưới thung lũng cạnh bờ sông Dak Bla, đối lập nhà thời thánh Tân Hương giờ đây. Dân gọi tên làng là Kon H’ra chôt, nghĩa là Làng Kon H’ra Quay Lại ( trong tiếng Bahnar, “ chôt ” có nghĩa là “ quay trở lại ”, “ quay lại chỗ cũ ” ). Vì vậy làng của người anh còn ở lại bên kia sông gọi là Kon H’ra Kơtu ( Làng H’ra gốc, làng H’ra cũ ) .
Sau năm 1975, do chủ trương giãn dân, làng Kon H’ra Kơtu còn tách ra lập thành một làng mới nữa gọi là Kon H’ra Klăh ( Klăh có nghĩa là tách ra ). Làng Kon H’ra chôt tách ra khỏi Kon H’ra Kơtu để quay về, đó là vào năm 1895 [ 2 ]. Sau 15 năm thiết kế xây dựng, vào năm 1910, Kon Hara chốt trở thành họ đạo toàn tòng Công giáo, trực thuộc địa sở Rơhai ( nhà thời thánh Tân Hương ngày này ) [ 3 ] .

Đã gần 125 năm (1895-2019) xây dựng Kon H’ra chốt, từ bao thăng trầm đổi thay. Anh em Kinh và Dân tộc sống gần gũi yêu thương đùm bọc lẫn nhau từ thời xa xưa…Cùng với đà phát triển mở rộng đô thị Kontum, Làng Kon H’ra chốt lại một lần nữa đứng trước nguy cơ phải di dời đi nơi khác. Đất canh tác màu mỡ gần lưu vực dọc sông Đak Bla từng nuôi sống dân làng từ bao đời, đã lần hồi bị thu hẹp và mất hẳn do mở đường giao thông (Trần Phú kéo dài) và chuyển đổi thành đất thổ cư…đã đẩy dân làng dần mất hết đất canh tác. Nghe đâu Làng Kon H’ra chốt cũng thuộc diện qui hoạch, nằm trong dự án phải di dời đi nơi khác!?Dân Làng đã một lần vì mảnh đất quê hương và vì tình nghĩa Kinh-Thượng, quyết tâm quay trở lại, chấp nhận chịu biết bao nhiêu thiệt thòi, cùng chung lòng chung sức xây dựng thị xã – thành phố Kontum được tươi đẹp, an bình và giữ được bản sắc như ngày hôm nay…Câu chuyện Cây Sung cổ thụ giờ đây đang trở thành câu chuyện cổ tích. Bởi nhờ có cây sung chứng tích này mà chúng ta ngày nay hiểu hơn tình nghĩa anh em Thượng-Kinh lâu đời, thật sâu nặng, thủy chung, trên mảnh đất Kontum yêu dấu này.
Bài và ảnh: LÊ MINH SƠN(Ghi lại theo lời kể của các Già Làng Kon H’ra chôt năm 2006).Kontum 10.06.2017đến nay 30.07.2019________________[1], [2] và [3]: x. Echo Giáo phận Kontum 1948.

Xem thêm: Hoa sống đời – Cách trồng và chăm sóc hoa sống đời cho hoa đẹp