Cây đa, cây đề – Giáo dục Việt Nam

Author:

Category:

( GDVN ) – Chính tâm lý “ cây đa, cây đề ” của không ít những vị “ tiền bối ” ngày hôm nay là một trong những nguyên do làm cho nền học thuật nước nhà bị ngưng trệ .

Từ chuyện xưa…

Năm 1933, khi vừa tròn 25 tuổi, nhà phê bình Thiếu Sơn ( 1908 – 1978 ) cho sinh ra tập sách với tên gọi “ Phê bình và cảo luận ”. Đây được xem là tập phê bình văn học tiên phong theo nghĩa “ tân tiến ” của nền văn học nước nhà .

Trong tập sách này Thiếu Sơn đã chọn ra 9 gương mặt vốn là những bậc “trưởng thượng”, những “cây đa, cây đề” có vị trí và tầm ảnh hưởng nhất định đối với nền văn chương và học thuật nước nhà lúc bấy giờ. 

Đó là những tên tuổi như : Phạm Quỳnh, Trần Trọng Kim, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Tuấn Khải, Phan Khôi, Nguyễn Khắc Hiếu, Nguyễn Văn Vĩnh, Hồ Biểu Chánh, Tương Phố .
Tập sách gây tiếng vang lớn, và điều đáng nói hơn là chẳng có bậc “ tiền bối ” nào khi ấy lên tiếng phê phán, chỉ trích Thiếu Sơn vì nguyên do tác giả chỉ mới 25 tuổi đầu .
trái lại, chính bậc “ trưởng bối ” Phan Khôi còn vui tươi “ ra tay ” viết lời trình làng cho tập sách của Thiếu Sơn dù đã đọc bài Thiếu Sơn phê bình mình .

Phan Khôi viết :
“ … Thật lối phê bình nhân vật ở nước ta quả chưa hề có. Ta thường có câu “ cái quan luận định ” nghĩa là đến khi đậy nắp hòm rồi, mới nhứt định sự khen chê cho một người nào đó .

Chớ không có ai đương sống sờ sờ ở giữa nầy, lại bị đem làm cái đối tượng (objet) cho sự phê bình…”.

Hay : “ … Riêng phần tôi, tôi phục thiệt tình, văn phê bình nhân vật mà viết như vầy, tôi phải chịu là đúng .
Mới ngó như khí sơ lược một chút ít ; nhưng xem kỹ về đại thể thì thấy ý tác giả cốt trọng về đại thể, chớ không cầu tường .

Tôi nói “đúng” là đúng với phương pháp phê bình.”

Tiện đây, thiết nghĩ cũng nên biết Thiếu Sơn đã viết gì mà bậc ” tiền bối ” Phan Khôi không những không lo ngại mà trái lại còn ca tụng hết lời trong bài ra mắt mở sách như vậy .
Thì ra, người người trẻ tuổi 25 tuổi Thiếu Sơn đã phê bình Phan Khôi trong sách của của mình như sau :

“Phàm đã gọi là nhân vật của nước, thì người trong quốc dân cũng phải biết quan niệm ra sao. Tôi cả gan đem ông ra bình phẩm chính là vì quốc dân mà giới thiệu ông với quốc dân vậy. 

Trong cuộc giới thiệu này, tôi không ca tụng ông lắm như thế người ta sẽ cho tôi là nịnh ông. Tôi không có ý xoi mói ông, vì tôi không có ác cảm riêng gì với ông. 

Tôi muốn vẽ ra một vài cái đặc điểm đặc biệt ở trong cái tánh của ông, dầu có những cái điểm yếu (points faibles) mà tôi thấy, tôi cũng không bỏ qua, là cầu cho sự giới thiệu của tôi được công chính, cho quốc dân biết tới cái chân giá trị của ông”.

Đến chuyện nay…

Phần trên đây là chuyện ứng xử của những “ cây đa, cây đề ” so với thế hệ “ hậu bối ” cách tất cả chúng ta thời điểm ngày hôm nay có hơn 80 năm. Chuyện xưa là vậy, còn chuyện nay thì sao ?
Tôi vẫn còn nhớ như in lần tham gia một hội thảo chiến lược khoa học cách đây mấy năm. Khi đến phần tranh luận, tôi có đứng lên phát biểu phản biện lại một vấn đề trong bài viết của một “ cây đa, cây đề ” mang học hàm Phó Giáo sư .
Khi tôi phát biểu xong ngay lập tức vị Phó Giáo sư kia cũng đứng lên đáp lời và trao đổi lại .
Trước tiên, bằng những lời lẽ rất nhẹ nhàng và nhã nhặn ông thừa nhận quan điểm và lập luận của tôi là có cơ sở và thuyết phục ; sau đó thì tiến đến bắt tay và nói lời cảm ơn tôi rất nhã nhặn .
Thế nhưng, chẳng ai học được chữ ngờ, khi hội thảo chiến lược kết thúc tôi quay trở lại cơ quan thì giật mình nhận được điện thoại thông minh từ một bạn đồng nghiệp khác .
Trong điện thoại cảm ứng người bạn cho tôi biết, thật ra vị Phó Giáo sư hôm trước rất tức giận về tôi .
Theo lời người bạn thì sau buổi hội thảo chiến lược, ông ấy đã nói với bè bạn ông rằng tôi là chỉ một đứa “ vô danh tiểu tốt ”, rằng “ thằng đó nhỏ mà hỗn láo, không biết lượng sức mình ” .
Trước khi dứt lời, người đồng nghiệp còn khuyên tôi sau này đừng “ đụng chạm ” ông ấy nữa mà thiệt thân vì “ đàn em ” và “ vây cánh ” của ông ấy nhiều lắm .
Còn mới gần đây nhất, một người bạn đồng nghiệp khác của tôi kể lại chuyện anh ấy cũng “ vinh hạnh ” được một “ cây đa, cây đề ” nữa cho quan điểm nhận xét sau khi anh trình diễn bản đề cương cho luận án của mình như vầy :

“Tôi khuyên ông nên chọn đề tài khác đi, tìm vấn đề nào đó “truyền thống” nhẹ nhẹ mà làm cho nó… “an toàn”, chứ vấn đề này… mới quá!” 

Không “ vơ đũa cả nắm ” nhưng tôi cam kết những chuyện vừa kể ở trên trọn vẹn không còn là chuyện riêng biệt trong môi trường học thuật nước ta lúc bấy giờ .
Vì vậy mà thời hạn qua khi dư luận rối loạn, buôn chuyện về quyển sách của nhà nghiên cứu Hoàng Tuấn Công, thật lòng mà nói bản thân tôi cũng không giật mình lắm về chuyện này .
Đặc biệt là với những quan điểm tỏ vẻ “ không dễ chịu ” và “ không hài lòng ” của không ít những “ cây đa, cây đề ” ngày hôm nay .
Nhưng phải nói rằng, tôi thật sự rất lấy làm tiếc và khá tuyệt vọng về cách phản ứng của một vài “ cây đa, cây đề ” với Hoàng Tuấn Công chỉ vì anh đã chọn những cuốn Từ điển Tiếng Việt của cố Giáo sư Nguyễn Lân làm đối tượng người dùng để “ phê bình và khảo cứu ” .

Trước đó không lâu, ngày 30/7/2017, tôi nhớ mình cũng đọc được một bài viết rất hay của Giáo sư Nguyễn Lân Dũng – con trai cụ Nguyễn Lân trên Báo Điện tử Giáo dục đào tạo Nước Ta .
Theo như lời kể của Giáo sư Dũng thì ông viết bài này nhằm mục đích san sẻ tâm lý của mình sau khi thăm quan kho lưu trữ bảo tàng Quốc gia về Lịch sử và Văn hóa người Mỹ gốc Phi tại Thủ đô Washington, Hoa Kỳ .
Trong bài viết của mình, Giáo sư Nguyễn Lân Dũng đặc biệt quan trọng nhấn mạnh vấn đề quan điểm : “ xấu xa đừng che đậy lại ”. Ông nói :

“Tôi chỉ muốn nói lên về một quan niệm của nhiều người chúng ta là “đẹp đẽ phô ra, xấu xa đậy lại”. Đấy là một quan niệm thiếu trong sáng, thiếu dân chủ, thiếu khách quan và làm cản trở sự tiến bộ của cả dân tộc. 

Chỉ khi nào thấy rõ cái sai, dù là trong bất kỳ thực trạng lịch sử vẻ vang nào, mà tất cả chúng ta dám mạnh dạn vạch ra, mạnh dạn nghiên cứu và phân tích và mạnh dạn phê phán thì tất cả chúng ta mới hoàn toàn có thể can đảm và mạnh mẽ tiến lên được. ”
Ấy vậy mà … ?

Rào cản vô hình

Thời gian qua, tất cả chúng ta đã nghe rất nhiều quan điểm than phiền, phàn nàn về sự xuống dốc và tụt hậu của nền học thuật nước nhà so với bạn hữu quốc tế, đặc biệt quan trọng là ở nghành nghề dịch vụ khoa học xã hội và nhân văn .
Rất nhiều nguyên do được mang ra phẫu thuật, nghiên cứu và phân tích, bàn luận. Quan sát chung, tôi thấy đa số những quan điểm đều có xu thế, nếu không đổ thừa cho cái “ chính sách ” lỗi thời thì cũng là do không có kinh phí đầu tư …
Hay nói khác đi, đó đều là những nguyên do khách quan, đến từ phía “ ngoại cảnh ” chứ không phải do “ nội giới ” .
Tuy vậy, tất cả chúng ta hãy thử đặt câu hỏi : nếu những nguyên do khách quan kia được xử lý thì liệu nền học thuật nước nhà sẽ khởi sắc và khả quan hơn không ?
Cá nhân tôi cho rằng sẽ là rất khó nếu như những bậc “ trưởng thượng ” thời điểm ngày hôm nay vẫn chưa / không sẵn sàng chuẩn bị đảm nhiệm, công nhận việc làm của những người nghiên cứu và điều tra trẻ như trường hợp Hoàng Tuấn Công trên niềm tin khoa học, khách quan và nhất là trung thực .
Nói cách khác, theo tôi chính tâm ý “ cây đa, cây đề ” của không ít những vị “ tiền bối ” thời điểm ngày hôm nay là một trong những nguyên do làm cho nền học thuật nước nhà bị ngưng trệ .
Trước hết, hoàn toàn có thể thấy tâm ý ấy vô tình gây ra những ức chế đối những người trẻ đang mon men bước vào con đường điều tra và nghiên cứu khoa học chân chính .
Những người điều tra và nghiên cứu trẻ cảm thấy thiếu tự tin thậm chí còn bị “ sốc ” vì không ít vị “ trưởng bối ” chỉ nhìn tuổi đời hoặc bằng cấp để “ phán ” giá trị những khu công trình nghiên cứu và điều tra của họ một cách qua loa, chiếu lệ .
Hoặc có người vẻ bên ngoài luôn miệng bảo ủng hộ người trẻ nhưng kỳ thực bên trong lại rất không dễ chịu một khi như bị người trẻ lên tiếng phản biện, phê bình về một yếu tố nào đó .
Ở một phương diện khác, tâm ý “ cây đa, cây đề ” cũng chính là nguyên do tạo ra thói ỷ lại, phụ thuộc của không ít người trẻ .
Đó là những người làm khoa học mà muốn được “ bảo đảm an toàn ”, nhẹ nhàng, thuận tiện vì được bậc “ trưởng thượng ” nào đó nhận “ đỡ đầu ” hay hướng dẫn nghiên cứu và điều tra .
Việc một vị Giáo sư trong một năm mà hướng dẫn cùng lúc 44 luận văn Thạc sĩ mới gần đây là một vật chứng cho yếu tố này .
Có thể thấy trong chuyện này, cả hai phía thầy và trò đều bị tâm ý “ cây đa, cây đề ” ảnh hưởng tác động, chi phối .
Người thầy ngoài quyền lợi và nghĩa vụ vật chất ra, phải chăng còn là tâm ý “ dưới gầm trời này còn ai giỏi hơn ta ” nên dù không phải trình độ của mình cũng nhận lời hướng dẫn mặc kệ quy định đào tạo và giảng dạy lẫn đạo đức khoa học ?
trái lại, biết người hướng dẫn là một “ cây đa, cây đề ” nên không ít kẻ đã tình nguyện đến “ bái sư ” để sau này được “ bảo đảm an toàn ” và “ nhẹ nhàng ” hơn khi bảo vệ luận văn, luận án …

Thay lời kết

Được biết, Hoàng Tuấn Công năm nay cũng đã 48 tuổi. Nếu chỉ thuần túy xét về tuổi đời thì so với Thiếu Sơn cách đây hơn 80 năm ( khi xuất bản “ Phê bình và cảo luận ” ), Hoàng Tuấn Công cũng không hẳn là trẻ .
Đặc biệt anh vốn một người nghiên cứu và điều tra “ tự do ”. Nghĩa là việc điều tra và nghiên cứu “ chữ nghĩa ” tiếng Việt của anh trọn vẹn không gắn với bất kể cơ quan hay tổ chức triển khai trình độ thuần túy nào trên cả nước lúc bấy giờ .
Anh cũng không nhận bất kể nguồn kinh phí đầu tư tương hỗ nào cho những khu công trình điều tra và nghiên cứu của mình .
Không những vậy, nếu tất cả chúng ta biết rằng lâu nay từ điển vốn là loại sách công cụ để tra cứu từ, ngữ khi thiết yếu .
Sách về từ điển vốn “ khô khan ” nên đọc từ điển dễ có cảm xúc nhàm chán, căng thẳng mệt mỏi nên hiếm có ai mang từ điển ra để đọc tường tận từ trang đầu đến trang cuối, huống hồ là đọc từng từ, từng mục, từng câu trong từ điển để “ phê bình và khảo cứu ” như Hoàng Tuấn Công .
Và không chỉ đọc một quyển mà là hàng loạt quyển để so sánh, đối chất … từ đó rút ra những Kết luận sau cuối .
Tất cả những điều trên cho tất cả chúng ta thấy rõ hơn cái ý chí và nghị lực khác thường của tác giả .
Và trên hết, phải là người có niềm đam mê và nghĩa vụ và trách nhiệm lớn lao so với tiếng Việt mới hoàn toàn có thể làm được những việc làm ấy .
Chỉ bấy nhiêu thôi, thiết nghĩ cũng đủ để tổng thể tất cả chúng ta phải ngả mũ, bái phục tác giả quyển sách .
Một nền khoa học muốn tăng trưởng lành mạnh thì trước hết, bản thân những “ người trong cuộc ” phải sòng phẳng, rạch ròi trong những mối quan hệ .
Đạo đức khoa học không gật đầu những phán xét, Kết luận dựa trên xúc cảm, tình cảm ủy mỵ, riêng tư ; cũng không gật đầu việc mang “ ý thức đồng nghiệp ”, “ quan hệ bạn hữu ” hay truyền thống cuội nguồn mái ấm gia đình, dòng tộc ra để làm tiêu chuẩn nhìn nhận .
Có thể nói, nền học thuật nước nhà thời điểm ngày hôm nay, đặc biệt quan trọng là ở nghành khoa học xã hội có được một Hoàng Tuấn Công như vậy, lẽ ra rất cần một cái nhìn cầu thị trên ý thức “ chiêu hiền đãi sĩ ” để vinh danh, động viên, khuyến khích từ những bậc “ trưởng bối ” .
Thế nhưng, có lẽ nào, cùng là thái độ ứng xử với thế hệ “ hậu bối ” nhưng xem ra cách ứng xử của không ít vị “ trưởng bối ” thời điểm ngày hôm nay chỉ cho thấy rõ hơn một sự thoái bộ so với những vị tiền bối trong những năm nước nhà còn đang trong vòng nô lệ ! ?
Tại sao như vậy ? Câu hỏi này xin dành cho những vị “ trưởng bối ”, những “ cây đa, cây đề ” trong xã hội tất cả chúng ta thời điểm ngày hôm nay ưu tiên vấn đáp trước vậy !
Cần Thơ, 07/09/2017

Tài liệu tham khảo:

1. Thiếu Sơn – Phê bình và Cảo luận. Nhà xuất bản Nam Ký, H, 1933 .
2. Hoàng Tuấn Công – “ Từ điển tiếng Việt của GS Nguyễn Lân – phê bình và khảo cứu ”. Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2017
3. “ Giáo sư Nguyễn Lân Dũng : Xấu xa đừng đậy lại ”. Xem tại : http://dolatrees.com/Goc-nhin/Giao-su-Nguyen-Lan-Dung-Xau-xa-dung-day-lai-post178481.gd

4. “Ồn ào chuyện bắt lỗi từ điển”. Xem tại: http://www.tienphong.vn/van-nghe/on-ao-chuyen-bat-loi-tu-dien-1179035.tpo

5. “ Giáo sư Nguyễn Lân và tác giả Hoàng Tuấn Công, một già, một trẻ và một thắc mắc ”. Xem tại : http://phunuonline.com.vn/van-hoa-giai-tri/gs-nguyen-lan-va-tac-gia-hoang-tuan-cong-mot-tre-mot-gia-va-mot-cau-hoi-108024/

Bài viết thể hiện quan điểm, góc nhìn và cách hành văn của tác giả!

Nguyễn Trọng Bình

Source: dolatrees.com
Category: Cây

Đàm Minh Đứchttps://dolatrees.com
Tôi là Đàm Minh Đức người đã từng gắn bó và nghiên cứu rất nhiều năm trong ngành nông nghiệp. Trong đầu tôi luôn suy nghĩ về việc trồng cây gì và ăn quả gì để dân tộc Việt Nam bớt nghèo. Dolatrees là một Websites được viết từ những trải nghiệm thực tế và từ cái tâm của mình. Đây là một kênh bạn có thể tham khảo để nâng cao sức khỏe và cuộc sốc của bạn

Read More

Related Articles

BÌNH LUẬN

Vui lòng nhập bình luận của bạn
Vui lòng nhập tên của bạn ở đây