Cây bá bệnh (mật nhân): Công dụng và cách dùng

Cây bá bệnh ( còn gọi là mật nhân ) có vị đắng, tính mát, quy vào kinh can thận. Đây là loại thảo dược quý được biết đến với nhiều công dụng như chữa lở ngứa, yếu sinh lý nam, đau bụng, ăn không tiêu…

Tên khác: Mật nhân, bách bệnh, mật nhơn, tho nan ( Lào), long jack (Mỹ), tongkat ali (Malaysia)

Tên khoa học: Eurycoma longifolia

Chi họ: Chi Eurycoma, họ Simaroubaceae (Thanh thất)

Mô tả về cây bá bệnh

Đặc điểm của cây bá bệnh

Cây bá bệnh còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như cây mật nhân hay cây bách bệnh. Đây là một loại cây bụi có thân mảnh có chiều cao khoảng chừng 10 m. Thân cây mọc thẳng đứng và thường không phân nhánh. Lớp vỏ bảo phủ bên ngoài thân cây màu trắng xám hoặc vàng ngà .Lá cây mọc kép chứa khoảng chừng 30 – 40 lá chét đối xứng nhau xuất hiện trên màu xanh bóng và trắng ở mặt dưới. Kích thước lá kép hoàn toàn có thể dài đến 1 mét, trong khi đó những lá chét thường có chiều dài giao động từ 5 – 20 cm và chiều ngang tối đa khoảng chừng 6 cm .Khi trưởng thành, cây bá bệnh cho ra nhiều hoa và quả. Hoa thuộc dạng lưỡng tính, nở vào tháng 1 và 2 hàng năm, màu đỏ nâu, tăng trưởng ở những nách lá thành từng cụm nhỏ hình chùy. Cánh hoa có size khá nhỏ và mềm mịn và mượt mà do có nhiều lông tơ mịn bao quanh .Quả mật nhân thường ra vào quá trình tháng 4 – tháng 5. Nó có hình trứng chứa một hạt, vỏ cứng có rãnh nhỏ ở giữa. Khi còn non, quả có màu nâu vàng và chuyển dần sang màu nâu đỏ khi chín. Quả chín rụng xuống đất khi gặp điều kiện kèm theo thuận tiện sẽ đâm chồi và tăng trưởng thêm nhiều cây con mới .

Mô tả dược liệu

• Rễ hình trụ tròn được cắt thành những khúc ngắn khoảng 40cm, bán kính từ 1 – 4 cm, bề mặt hơi cong
• Phía ngoài có màu vàng nâu, trơn láng hoặc xù xì nếu mọc nhiều rễ con. 
• Cắt ngang rễ thấy có màu trắng ngà, không chứa vân
• Chất cứng, dùng tay rất khó bẻ gãy

Phân bố

Bá bệnh là loài địa phương của Malaysia và Indonesia. Nó cũng hoàn toàn có thể được tìm thấy ở 1 số ít vương quốc khác như Nước Ta, Ấn Độ, Lào, Philippin, Nam Trung Quốc hay Xứ sở nụ cười Thái Lan nhưng số lượng ít hơn .Ở nước ta, bá bệnh ưa sống ở những vùng núi có độ cao dưới 1000 mét hoặc những khu vực trung du, Tây Nguyên hay những vùng đồi có chiều cao thấp .

Bộ phận dùng làm dược liệu của cây bá bệnh

Trừ hoa, toàn bộ những bộ phận của cây bá bệnh đều được sử dụng làm thuốc. Chúng gồm có :

• Thân cây
• Lớp vỏ bên ngoài của thân cây
• Lá
• Rễ
• Quả

Trong số những bộ phận nói trên thì rễ mật nhân được sử dụng phổ cập nhất .

Thu hái – Sơ chế 

Dược liệu hoàn toàn có thể được thu hái vào bất kể thời gian nào trong năm. Lá cây và quả được đem về phơi khô ngay. Trong khi đó rễ, thân cây, vỏ thân sẽ được chặt thành những khúc ngắn rồi mới đem phơi hoặc sấy cho thật khô .

Bảo quản dược liệu bách bệnh

Dược liệu thôi sau khi phơi khô sẽ được cho vào những bịch ni lông và cột chặt miệng lại, dữ gìn và bảo vệ nơi thoáng mát. Tránh để nơi ẩm mốc khiến dược liệu bị mốc .

Thành phần hóa học của bá bệnh

Phân tích thành phần của vị thuốc bá bệnh, những nhà nghiên cứu phát hiện những hợp chất sau :

• Chất đắng trong vỏ cây: Eurycomalacton, 2. 6 dimethoxybenzoquinon
• Các alcaloid : Bao gồm carbolin và 10-dimethoxycanthin
• Hợp chất quassinoid: Longilacton, 15-β-dihydroxyklaineanon hay eurycomalacton …
• Hợp chất triterpen: Niloticin, piscidinol A, và hyspidron
• Một số hoạt chất khác: campestrol, β-sitosterol, eurycoinanol, 2-O-β-D-glucopyranosid, 6 – dion…

Vị thuốc bá bệnh

Tính vị 

Tính mát, vị đắng

Quy kinh

Bá bệnh hoàn toàn có thể quy vào kinh can, thận

Cây bá bệnh có tác dụng gì?

Theo Đông y, cây bá bệnh có công dụng thanh giải lý nhiệt, lợi tiểu, lương huyết chuyên chủ trị những chứng : Chàm ở trẻ nhỏ, đi tiểu ra máu, đau mỏi sống lưng, chướng hơi, đầy bụng, ăn lâu tiêu. Ngoài ra, lá còn giúp chữa lở ngứa, quả chữa bệnh lỵ, lá giúp giải rượu và trị giun .Một số công dụng dược lý đã được chứng tỏ :

• Thử nghiệm nuôi cấy in vitro cho thấy cao bá bệnh có thể chống lại ký sinh trùng gây sốt rét
• Hàm lượng testosteron trong huyết thanh của độc vật giống đực có sự gia tăng đáng kể sau khi sử dụng chiết xuất từ rễ và thân bá bệnh. Chính vì vậy, các nhà nghiên cứu tin rằng bá bệnh có thể giúp làm tăng nội tiết tố, cải thiện khả năng sinh lý ở nam giới.
• Thử nghiệm thuốc được bào chế từ bá bệnh, xấu hổ và cây trâm bầu trên chuột cống trắng cho thấy nó có tác dụng lợi mật rõ rệt. Đồng thời thuốc còn đẩy nhanh tốc độ tái tạo của các tế bào gan chuột bị tổn thương, làm giảm tác hại của carbon tetraclorid đối với gan của loại động vật này. Khi dùng trên bệnh nhân, thuốc làm giảm bilirubin trong máu.

Cách dùng và liều lượng

Dùng 4 – 6 g thuốc dưới dạng sắc uống hoặc tán bột ngâm rượu, bào chế thành viên hoàn hay phối hợp cùng 1 số ít vị dược liệu khác .

Tác dụng phụ

Sử dụng cây bá bệnh quá liều hoặc tùy tiện tích hợp với những vị thuốc đông y khác hoàn toàn có thể gây ra một số ít công dụng phụ như :

• Đau đầu
• Đau bụng
• Buồn nôn, nôn ói
• Hạ huyết áp
• Hạ đường huyết

Bài thuốc sử dụng cây bá bệnh

1. Chữa liệt nửa người bên phải, tê lạnh cơ thể

– Thành phần :

• Xấu hổ, đậu chiều, dây trâu cổ và dây đau xương: Mỗi vị 8g
• Bách bệnh: 4g
• Cây thần sa: 6g
• Quả hồ tiêu chín ( phơi khô, bỏ vỏ ngoài, quế chi: 5g
• Gừng tươi: 3g
• Rễ đinh lăng:10g

– Cách dùng thuốc: Sắc uống, đều đặn dùng mỗi ngày 1 thang.

2. Chữa âm huyết suy kém

– Thành phần :

• Cây bá bệnh: 6g
• Dây ký sinh: 2g
• Đậu đen: 12g
• Hà thủ ô đỏ: 10g
• Các nguyên liệu khác gồm cây gùi, tang chi, rễ cỏ xước, cây huyết rồng, muống biển: Mỗi vị 8g

– Cách dùng thuốc : Sắc uống tựa như như bài trên

3. Chữa chướng hơi, đầy bụng, đau bụng, ăn lâu tiêu

– Thành phần :

• Cây mật nhân: 50g
• Củ sả, củ gấu, tiêu lốt: Mỗi vị 50g
• Vỏ quýt, thổ hoắc hương, thổ cam thảo, dây mơ, nhân trần, dây rơm, xuyên phác: Mỗi vị 100g

– Cách dùng thuốc :Các vị trên đem đống ý bột, người lớn uống 12 g / ngày, trẻ nhỏ dùng theo hướng dẫn của thầy thuốc .

4. Chữa bệnh ghẻ, lở ngứa và chàm ở trẻ em

– Chuẩn bị :

• 1 nắm lá bá bệnh

– Cách sử dụng :Dùng lá bá bệnh nấu nước tắm rửa ở khu vực bị tác động ảnh hưởng, tích hợp giã nát là cây để đắp lên khu vực cần điều trị cho đến khi da được chữa lành .

5. Chữa tắc kinh, đau bụng kinh

– Thành phần :

• 15g rễ bá bệnh

– Cách sử dụng :Sắc lấy nước đặc uống mỗi ngày 1 lần. Liệu trình dùng thuốc trong 7 – 10 ngày liên tục .

6. Bồi bổ cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa

– Thành phần :

• Rễ cây bá bệnh: 20g
• 10 quả chuối sứ khô
• 1 lít rượu trắng

– Cách sử dụng :Đem chuối sứ nướng vàng và cho vào bình thủy tinh ngâm với rễ bá bệnh và rượu. Để bình rượu nơi thoáng mát trong 7 ngày hoàn toàn có thể lấy ra uống. Mỗi lần uống 30 ml x 3 lần / ngày .

7. Bài thuốc cải thiện sinh lý nam từ cây bách bệnh

– Thành phần :

• Bá bệnh: 400mg
• Nhân sâm: 50mg
• Linh chi: 50g

– Cách sử dụng :

Để chữa yếu sinh lý, bào chế thuốc thành viên nang và dùng theo hướng dẫn của thầy thuốc.

Kiêng kỵ khi sử dụng cây bá bệnh

Những ai không nên dùng bá bệnh?

Không phải đối tượng người dùng nào cũng dùng được bá bệnh. Một số người sử dụng dược liệu này hoàn toàn có thể gặp tính năng phụ ngoài ý muốn hoặc khiến bệnh tình thêm trầm trọng. Cụ thể, cây bá bệnh không được khuyến khích sử dụng cho những trường hợp sau :

• Phụ nữ mang thai
• Người có thể trạng yếu, chẳng hạn như bệnh nhân bị ung thư
• Người đang gặp vấn đề về gan, mật, dạ dày
• Những trường hợp bị bệnh tim mạch
• Trẻ em dưới 10 tuổi
• Bệnh nhân đái tháo đường
• Người đang gặp vấn đề ở tuyến tiền liệt như: Bị viêm, u hay phì đại tuyến này

 Tương tác thuốc

Các hoạt chất trong cây bá bệnh hoàn toàn có thể tương tác làm biến hóa đặc thù hoạt động giải trí của thuốc bác sĩ kê. Vì vậy, không sử dụng bá bệnh khi đang điều trị bằng thuốc Tây .

Một số lưu ý khác khi sử dụng cây bá bệnh

• Tham khảo ý kiến bác sĩ, thầy thuốc và những người có kinh nghiệm chuyên môn trước khi sử dụng
• Sử dụng nồi kim loại để sắc thuốc. Tránh dùng ấm kim loại có thể làm giảm dược tính của thuốc
• Dùng theo liều lượng thầy thuốc chỉ định
• Cứ sau mỗi 3 tháng sử dụng cây bá bệnh nên nghỉ 1 tháng rồi uống tiếp liệu trình mới. Không dùng kéo dài có thể gặp tác dụng phụ ngoài ý muốn.

*Bạn có thể tham khảo thêm:

Source: dolatrees.com
Category: Cây