Cao lá bách thảo – nét tiêu biểu của tri thức y học dân gian của người Cao Lan xã Tân Hương, huyện Yên Bình – Du Lịch Tây Bắc

Author:

Category:

255SHARES

Share

Tweet

Theo số liệu thống kê năm 2009, dân tộc Cao Lan ở Yên Bái có 8.461 nhân khẩu sinh sống tập trung chủ yếu ở các xã thuộc huyện Yên Bình như: Tân Hương, Vĩnh Kiên, Bạch Hà, Vũ Linh, Phúc An, Xuân Lai, Đại Đồng và thị trấn Yên Bình; 2 xã thuộc huyện Trấn Yên là Hòa Cuông, Minh Quán và các xã Yên Phú, Yên Hợp thuộc huyện Văn Yên. Người Cao Lan ở Yên Bái còn gọi Sán Chay, nói ngôn ngữ Tày – Thái.

Nhắc đến người Cao Lan là nhắc đến kho tàng văn hóa truyền thống nghệ thuật và thẩm mỹ, tri thức dân gian đa dạng chủng loại, được bảo tồn gần như là còn nguyên vẹn. Những tri thức dân gian của họ rất phong phú, được truyền lại từ nhiều thế hệ. Một trong số đó phải kể đến cao lá bách thảo, một nét tri thức y học dân gian tiêu biểu vượt trội .
Người Cao Lan ở xã Tân Hương, huyện Yên Bình có những kinh nghiệm tay nghề sử dụng cây thuốc dân gian rất riêng. Như nhiều dân tộc bản địa khác, đồng bào có ý niệm “ vạn vật hữu linh ” – mọi sự vật đều có linh hồn, cho nên vì thế trong tri thức dân gian về y học họ tôn trọng và tôn vinh thần Dược. Người Cao Lan có tục lệ, người bệnh sau khi được bốc thuốc và chữa khỏi thì phải làm lễ tạ so với thần Dược ở trên rừng hoặc tại nhà thầy lang. Lễ vật dâng cúng thường có : gà, xôi, hoa quả, rượu, tiền, một bộ quần áo hoặc một tấm vải dài .
Một trong nhiều phương thuốc gia truyền được truyền lại là nghề nấu cao từ rất truyền kiếp, có năng lực chữa, hỗ trợ và điều trị những bệnh như liệt, bệnh phụ nữ, hậu sản, cam sài trẻ nhỏ, thấp khớp, kém ăn, mất ngủ, dạ dày, đại tràng, ho … Nhưng đặc biệt quan trọng hơn cả vẫn là bài thuốc truyền thống được nấu bằng hàng trăm loại thảo dược, có tên gọi là Cao Lá Bách Thảo ( tiếng Cao Lan là cao Bếch Dịch – chữa được bách bệnh ). Tiêu biểu cho cơ sở nấu cao Lá Bách Thảo là người Cao Lan ở thôn Khe Gầy, xã Tân Hương, huyện Yên Bình .
Cao Lá Bách Thảo có sự tổng hợp của hơn 600 loại thảo dược với thành phần chính là 120 loại cây như : Cây sơn thục, cây nâu sành, nâu đá, tắc kè đá, ngũ gia bì, những loại nghệ đen, nghệ gió, nghệ vàng, những loại giềng, những loại gừng tía, gừng gió, xả chanh, lưỡi hổ, chuối rừng, đốm gai, cỏ ké, cây tràm lá nhỏ, cây biến hoá, gió co, gấu tàu, chè vè, cây xậy, cây mào gà, dây khủng hoảng bong bóng, gứa đỏ, gứa gai v.v … chữa khỏi nhiều căn bệnh, giúp tăng sức đề kháng và phòng chống bệnh tật. Thứ lá và cây được hái là những loại thuốc thảo dược chuyên chữa bệnh, những loại lá và cây đa phần ở trên rừng, số ít trồng quanh nhà .
Để sinh ra mẫu sản phẩm Cao Lá Bách Thảo hoàn hảo là phải tuân thủ theo trình tự những bước lần lượt sau : từ khâu tiên phong lấy thuốc mang về rồi chặt, băm thành từng miếng nhỏ rửa sạch, sau đó cho vào những nồi đun, lọc và cô đặc lại thành cao. Các nguyên vật liệu sau khi chuẩn bị sẵn sàng phải phơi khô để thảo dược không bị mốc và hoàn toàn có thể để lâu ngày .

Nguyên liệu nấu cao Bách Bệnh ( Ảnh : Ngọc Chiến )

Khi đã đủ số dược liệu cần thiết cho một mẻ cao thì tiến hành cho thuốc và lượng nước vừa đủ: thảo dược cho vào đầy đến miệng nồi, cho nước ngập qua thuốc vào nồi đun khoảng 6 – 7 tiếng để thuốc ra hết cốt và phần tinh tuý của thảo dược.

Trong quy trình nấu nhất thiết phải tỉ mỉ ở từng khâu và từng quy trình để có nồi cao chất lượng. Lửa phải đều, cháy to rồi giảm dần liên tục trong suốt quy trình nấu, tùy từng quy trình để hoàn toàn có thể cho lửa tương thích. Được vậy cao mới tốt, mới chắt được cái tinh tuý từ những loại cây thuốc khi chúng đã nhừ, tan mịn ra thành bột vậy là hoàn thành xong một quy trình .

Hệ thống nồi nấu Cao Bách Bệnh ( Ảnh : Ngọc Chiến )
Các loại thuốc sau khi được nấu tối thiểu trong 1 ngày rưỡi sau đó bỏ bã và liên tục nấu những nguyên vật liệu còn lại cho đến hết nguyên vật liệu. Bước tiếp theo là lọc thuốc qua 4 lớp vải trắng và đổ ra một nồi khác và liên tục cho lên đun “ cách thuỷ ” khoảng chừng 2 ngày 2 đêm. Khi thấy nồi cao cô đúc, đặc sánh lại là được. Cuối cùng là đổ ra khuôn đợi cho đến khi nguội thì bỏ ra và cắt thành miếng to nhỏ tuỳ theo đơn hàng người mua. Người dân địa phương tiếp tục đến xin những nguyên vật liệu đã được nấu lấy bã mang về tắm giúp khỏe người hoàn toàn có thể khỏi những bệnh thường thì như cảm, ho, phong hàn, những bệnh về da liễu, dị ứng. Dùng uống tích hợp với tắm bã thuốc thường xuyền giúp thuyên giảm những bệnh liệt, thoát vị đĩa đệm, vôi hóa đốt sống. Cao Lá Bách Thảo là loại thuốc gia truyền quý không gây ô nhiễm mà lại có năng lực giúp hỗ trợ, chữa khỏi những bệnh và được coi như thuốc bổ vì người dùng cao tiếp tục sẽ có một sức khoẻ tốt, ăn ngon ngủ khoẻ … Ngoài ra, bã thuốc sau khi nấu cao được người dân dùng tắm giúp tương hỗ chữa bệnh .
Mỗi mẻ cao nấu trong vòng 7 ngày, để hoàn thành xong hết 1 đợt nấu của mỗi hộ mái ấm gia đình triển khai xong trong 1 tháng. Cao Lá Bách Thảo nấu cũng chỉ được 2-3 đợt / năm, mỗi đợt khoảng chừng 1 tháng, mỗi lần như vậy thu về được nhiều nhất cũng chỉ 20 – 30 kg / lần. Các quy trình nấu cao cứ liên tục nên những thành viên trong nhà phải thay phiên nhau trực và thức đêm cho đến khi nào mẻ cao hoàn thành xong đổ ra khuôn thì mới được nghỉ ngơi. Mỗi lạng cao có giá giao động từ 200.000 đồng đến 500.000 đồng, tương tự với 2.000.000 đến 5.000.000 đồng / kg. Mỗi năm số thảo dược quý ngày một chút ít đi và người Cao Lan ở Tân Hương đã và đang nhân giống bảo vệ những cây thuốc bằng cách mang về để trồng ở trong khu vườn của nhà mình. Đó là một trong những giải pháp nhằm mục đích duy trì tăng trưởng nghề cao lá Bách thảo cũng như góp thêm phần bảo vệ môi trường tự nhiên của người Cao Lan .
Lâu nay tác dụng về Cao Lá Bách Thảo đã đồn xa từ người trong huyện, trong tỉnh, đến những tỉnh lân cận, người trong Nam ngoài Bắc như những tỉnh Nghệ An, TP Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Đắc Nông, Đắc Lắc … sau một thời hạn sử dụng vẫn liên tục tìm mua. Việc gìn giữ và tăng trưởng nghề cao Lá Bách Thảo nói riêng, tri thức y học dân gian nói chung của người Cao Lan xã Tân Hương cần được bảo tồn và phát huy nhằm mục đích giữ gìn văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của dân tộc bản địa Cao Lan. / .

Ly Ly

TTQLDT&PTDL

255SHARESShareTweet

Source: dolatrees.com
Category: Cây

Đàm Minh Đứchttps://dolatrees.com
Tôi là Đàm Minh Đức người đã từng gắn bó và nghiên cứu rất nhiều năm trong ngành nông nghiệp. Trong đầu tôi luôn suy nghĩ về việc trồng cây gì và ăn quả gì để dân tộc Việt Nam bớt nghèo. Dolatrees là một Websites được viết từ những trải nghiệm thực tế và từ cái tâm của mình. Đây là một kênh bạn có thể tham khảo để nâng cao sức khỏe và cuộc sốc của bạn

Read More

Related Articles

BÌNH LUẬN

Vui lòng nhập bình luận của bạn
Vui lòng nhập tên của bạn ở đây